Ken Wilberδιείσδυση στα ανώτερα επίπεδα της συνειδητότητας και διεύρυνση της έκφρασης αυτών.x Προσαρμογή του Πυγμαλίων Καρατζά από βιβλία και άρθρα του Wilber, 10.03.03Π ε ρ ι ε χ ό μ ε ν α
«Ο Ken Wilber είναι μια ιδιοφυΐα αναγνωρισμένη στην ίδια του την εποχή! Αυτός ο παραγωγικός συγγραφέας είναι ευρέως αναγνωρισμένος για την νεωτεριστική και κριτική σύνθεση των ανατολικών και δυτικών φιλοσοφιών, και έχει χαιρετιστεί από πολλούς σαν το λαμπρότερο φως στον σύγχρονο πνευματικό κόσμο. Με μία όλο και αυξανόμενη επιρροή, οι ιδέες του ισχυρίζονται πως ακολουθούν μία τεράστια σε όγκο ποικιλία ιδεολογικών στρατοπέδων- ενώ αυτός, ένας ασκούμενος βουδιστής, παραμένει ισχυρά ανεξάρτητος, ευθυγραμμισμένος μόνο στην δύναμη της προσωπικής του αναζήτησης. Δίχως τον φόβο να πάρει τον ρίσκο να θεωρηθεί αμφισβητήσιμος, έχει επικριθεί σκληρά για τον ανοιχτό του διάλογο και άφοβη αμφισβήτηση πολλών από τις πιο αγαπητές ιδέες του μοντέρνου προοδευτικού καθεστώτος. Όμως είναι ακριβώς αυτή η ποιότητα σε αυτόν, το αδιάλειπτο πάθος του για αυθεντική αναζήτηση- μια ποιότητα συνολικά τόσο σπάνια στην σύγχρονη πνευματική αρένα- που βρίσκουμε τόσο αναζωογονητική»
ΕισαγωγήΤο άρθρο που ακολουθεί είναι εμπνευσμένο από τα δύο αυτοβιογραφικά βιβλία του Ken Wilber: 'One Taste: daily reflections on integral spirituality' και 'Grace & Grit: spirituality and healing in the life and death of Treya Killam Wilber', και τα δύο άκρως εντυπωσιακά και συγκινητικά. Το άρθρο χωρίζεται σε τρεις ενότητες οι οποίες θα μπορούσαν να σταθούν και αυτούσιες. Το πρώτο μέρος αναφέρεται στα τέσσερα ανώτερα επίπεδα της συνειδητότητας σύμφωνα με την προαιώνια φιλοσοφία, το δεύτερο μέρος είναι μια γενική εισαγωγή πάνω στο έργο του Ken Wilber (το χρονικό του συγγραφικού του έργου, κάποια σχετικά προσωπικά στοιχεία, η φιλοσοφία του και το όραμα του ινστιτούτου, και η έννοια της ολοκληρωτικής προσέγγισης), και τέλος το τρίτο μέρος είναι η ανθρώπινη πλευρά του μέσα από την τραγωδίας του ζευγαριού. Με αυτήν την δομή ήθελα να συμπεριλάβω τις βασικές πτυχές της προσωπικότητά του- την πνευματική του αφύπνιση και τρόπο έκφρασης (1), το διανοητικό και φιλοσοφικό του επίπεδο και επίτευγμα, το όραμα και το ενεργητικό του ινστιτούτου (2), και τέλος την ανθρώπινη πλευρά του μέσα από την σχέση του με την γυναίκα και την πάλη τους με τον καρκίνο (3). Με αυτή την έννοια το άρθρο αυτό δεν είναι μια ανάλυση ή κριτική ή αξιολόγηση του έργου του Wilber αλλά πιο προσπάθεια να αφήσουμε τα λόγια του ιδίου να μιλήσουν όσο πιο αυθεντικά γίνεται και επεμβαίνοντας το λιγότερο δυνατό.
ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ
Α1. Παράδειγμα από τον Βουδισμού και το ΖενΟ Wilber έχει πάνω από 30 χρόνια που ασκείται συστηματικά και αφοσιωμένα με πνευματικές πρακτικές από παραδόσεις όπως το Ζεν, τον Θιβετιανικό Βουδισμό, την Τάντρα, το Ντόγκεν, η Βαζραγιάνα. Δάσκαλοί του έχουν υπάρξει οι εξής: Πατέρας Μπέντε Γκρίφιθς, Πατέρας Τόμας Κίτινγκ, Καταγκίρι Ρόσι, Τρούνγκπα Ρίνποσε, Κάλου Ρίνποσε, Τσάγκντουντ Τούλκου, Πέμα Νόρμπου, μεταξύ άλλων (από διάφορες σχολές αλλά όλοι τους αναγνωρισμένοι και σεβαστοί πνευματικοί δάσκαλοι). Επιπλέον έχει μελετήσει σε βάθος ορισμένες ανεξάρτητες πνευματικές προσωπικότητες των οποίων η διδασκαλία και φιλοσοφία υπερβαίνει της κατηγορίες και τις παραδόσεις όπως ο Κρισναμούρτι, ο Σρι Ραμάνα Μαχάρσι, και ο Ντα Φρι Τζον. Παρατηρεί πως παρόλο που ο ίδιος έχει δοκιμάσει με σεβασμό και προσοχή και τις διάφορες άλλες παγκοσμίως αναγνωρισμένες θρησκευτικές παραδόσεις όπως ο Χριστιανικός εσωτερισμός, ο Ισλαμικός μυστικισμός, η Βεντάντα και ο Ινδουισμός, έχει συμπεράνει πως ο Βουδισμός εξέχει των υπολοίπων στην πληρότητά του πάνω στα ανώτατα στάδια της πνευματικής ανάπτυξης, όχι μόνο ως ολοκληρωμένο φιλοσοφικό σύστημα, αλλά δίνοντας ακριβής βήμα-προς-βήμα οδηγίες, κατευθύνσεις και πρακτικές άσκησης για το πώς να πορευτεί ο καθένας μας προσωπικά αυτή την διαδικασία. Οι τρεις κεντρικές υποδιαιρέσεις του Βουδισμού είναι οι εξής: (1) Χιναγιάνα, (2) Μαχαγιάνα, και (3) Βαζραγιάνα1. Η κεντρική πρακτική της Χιναγιάνα είναι ο διαλογισμός 'βιπάσσανα' (διαλογισμός διεισδυτικής ενόρασης- insight meditation) με σκοπό την απλή παρατήρηση. Ο Εαυτός καθισμένος παρατηρεί το κάθε φαινόμενο που εμφανίζεται μέσα στην συνείδησή του και έτσι αρχίζει να εξερευνά την ίδια του την εσωτερική φύση- την φύση του 'Εγώ'. Φτάνει στο σημείο να τον αναγνωρίσει ως 'ψεύτικο εγώ' διότι αυτό το 'εγώ' που βιώνουμε στην καθημερινή μας συνείδηση δεν είναι το βαθύτερο πρόσωπο του πραγματικού μας εαυτού αλλά μια σειρά από κατασκευάσματα, προβολές και ψευδαισθήσεις. Φτάσουμε έτσι να συνειδητοποιήσουμε την λανθασμένη αντίληψη του εαυτού και να γίνουμε πιο ανοιχτοί στον βαθύτερο πραγματικό εαυτό. Αυτή την πρακτική εφαρμόζει ο ασκούμενος στο ψυχικό επίπεδο όπως είδαμε και παραπάνω. Η Χιναγιάνα λοιπόν σκοπό έχει να εξασκηθούμε στο να ερχόμαστε σε επαφή με αυτή την ποιότητα ή κατάσταση της συνείδησης που ονομάζουμε ο 'Αυτόπτης Θεατής' ή Παρατηρητής (Witness). Είναι μια βασική τεχνική για να περάσουμε από τα διανοητικά πιστεύω στο άμεσο προσωπικό βίωμα του πνεύματος ως Θείο. Πριν προχωρήσουμε όμως στο επόμενο επίπεδο της συνείδησης ο Βουδισμός προσφέρει και μια ακόμα πρακτική για να συμπληρώσει ένα κενό της Χιναγιάνα. Αυτή η πρακτική, όσο βαθιά κι αν είναι, παραμένει ατελείς διότι εξακολουθεί να υπάρχει ακόμα και μετά από την βαθιά συνειδητοποίηση ένας πιο λεπτός δυϊσμός μεταξύ του εαυτού και του άλλου (ως 'άλλο' εδώ νοείται το οτιδήποτε που λαμβάνεται ως έξω από τον εαυτό). Με άλλα λόγια λοιπόν (και με μία απλούστευση για χάριν της σύμπτυξης) η Χιναγιάνα υπερβαίνει τον εαυτό αλλά αγνοεί τους άλλους. Έτσι η Μαχαγιάνα πηγαίνει ένα βήμα παραπέρα για να συμπεριλάβει όλα τα όντα. Η πρακτική που χρησιμοποιείται εδώ ονομάζεται 'τόνγκλεν' που σημαίνει 'παίρνω και δίνω'. Στον διαλογισμό εισπνέουμε όλη την δυστυχία και τα βάσανα ενός αγαπητού μας προσώπου και εκπνέουμε όλη μας την αγάπη και την συμπόνια, την καλοσύνη και την ειρήνη προς αυτό το πρόσωπο. Το κάνουμε αυτό μερικές φορές και ύστερα συνεχίζουμε με το να αγκαλιάσουμε μία ομάδα ατόμων, μια πόλη, τον πλανήτη ολόκληρο. Μια εκπληκτική ποιότητα ισότητας αναπτύσσεται με αυτόν τον τρόπο στην συνείδησή μας ασκούμενοι σε αυτή την πρακτική για ένα διάστημα η οποία εξαλείφει την περηφάνια και την αλαζονεία από την μία πλευρά, και τον φόβο και τον φθόνο από την άλλη. Όταν και τα δύο αυτά στάδια έχουν εδραιωθεί καλά, τότε μπορούμε να προχωρήσουμε και στο τρίτο. Η Βαζραγιάνα (όπως και το Ντόγκεν) βασίζεται στην απλή αρχή πως υπάρχει μόνον Πνεύμα. Όταν ο ασκούμενος συνεχίζει εντατικά να διαλύει τον δυϊσμό μεταξύ υποκειμένου και αντικειμένου βιωματικά εντός του πυρήνα της ίδιας του της ύπαρξης σε όλες τις μορφές που εμφανίζονται, γίνεται όλο και πιο φανερό πως τα πάντα- ιερά και κοσμικά- είναι ολοκληρωτικά και ισότιμα τέλειες εκδηλώσεις του Πνεύματος. O Wilber δίνει ένα παράδειγμα μιας συνολικής προσπάθειας πολλών χρόνων από την δική του προσωπική εμπειρία στην παράδοση του Ζεν. Ο ασκούμενος περνά 3 με 4 χρόνια διαλογιζόμενος πάνω στην αναπνοή. Το μέτρημα της αναπνοής δυναμώνει την ικανότητα του νου να παραμένει επικεντρωμένος σε μια δραστηριότητα. Επίσης δίδονται από τον δάσκαλο σε κάθε ασκούμενο προσωπικά διάφορα 'κόαν' (μονοσύλλαβες λέξεις ή αινιγματικές φράσεις) πάνω στα οποία στοχάζεται ο ασκούμενος εντατικά. Περνούν αρκετές ώρες της ημέρας και της νύχτας στοχαζόμενοι πάνω στο κόαν, και επιπλέον κάνουν εντατικά 'σεσσίν' (ατομικές συμβουλευτικές συνεδρίες πάνω στην πρόοδο της πρακτικής με τον δάσκαλο). Η πρώτη βαθύπεδη εμπειρία (του ψυχικού επιπέδου) μπορούμε να πούμε πως έρχεται όταν ο ασκούμενος καταφέρει να κρατήσει αδιάκοπα και σταθερά στην επίγνωσή του το κόαν κατά το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας- να γίνει κυριολεκτικά 'ένα' με αυτό. Όταν το καταφέρει αυτό (ελέγχεται και επιβεβαιώνεται από τους δασκάλους η αυθεντικότητα των βιωμάτων), ο ασκούμενος ζητείται να διευρύνει την παρατήρηση και την επίγνωσή του πέρα από την ξύπνια κατάσταση και μέσα στην κατάσταση του ύπνου. Συνήθως απαιτούνται 1 με 2 περαιτέρω χρόνια για να καταφέρει ο ασκούμενος να κρατήσει συνειδητό το κόαν πέρα από την ξύπνια κατάσταση και μέσα στον ύπνο (λεπτοφυές επίπεδο). Όταν η πρακτική της προσευχής ή του μάντρα ή του κόαν ή του διαλογισμού ενόρασης (ανάλογα με την παράδοση που χρησιμοποιούμε) γίνεται τόσο έντονη και συνεχόμενα μέσα σε ολόκληρη την ημέρα για κάποιες ημέρες στην σειρά, τότε αρχίζει να διεισδύει και στον ύπνο. Όλες οι παραδόσεις μιλούν για μια 'γιόγκα του ονείρου ή του ύπνου' στην οποία μπορούμε να βιώσουμε τα ανώτερα στάδια της πνευματικής αφύπνισης εξίσου αυθεντικά όσο και στα προχωρημένα στάδια διαλογισμού. Αρχικά η προσευχή- μάντρα- κόαν- διαλογισμός θα περάσει στα όνειρα που θα βλέπουμε την νύχτα. Ύστερα θα αρχίσουμε να βλέπουμε διαυγή έντονα όνειρα (lucid dreaming), δηλαδή θα έχουμε την επίγνωση συνειδητά πως ονειρευόμαστε την ίδια στιγμή που αυτό συμβαίνει. Σπάει κατά κάποιο τρόπο το φράγμα μεταξύ συνειδητού και ασυνείδητου, ξύπνιου και κοιμισμένου, διαλύεται αυτό το φράγμα και ο συνειδητός Εαυτός-Παρατηρητής μπορεί να εισχωρήσει στις ονειρικές συνειδησιακές καταστάσεις και να τις παρατηρεί. Αυτό είναι ένα εντυπωσιακό επίτευγμα όπως μπορούμε να καταλάβουμε αλλά δεν είναι και η κορύφωση του φαινομένου της αφύπνισης. Στην συνέχεια, το επόμενο στάδιο είναι όταν καταφέρουμε και περάσουμε με την συνείδησή μας από την ονειρική κατάσταση και παραμείνουμε παρατηρητές του βαθύ ύπνου δίχως όνειρα. Περίπου όπως στον διαλογισμό μας στην ξύπνια κατάσταση του νου, ο εαυτός γίνεται ο παρατηρητής που απλά παρακολουθεί τις σκέψεις και τα συναισθήματα να έρχονται και να φεύγουν, έτσι και στην κατάσταση του ύπνου όταν ο εαυτός-παρατηρητής έχει καταφέρει να διεισδύσει μέσα στην συνειδησιακή κατάσταση του ύπνου, μπορεί σιγά-σιγά να ασκηθεί στο να παρατηρεί τα όνειρα να έρχονται και να φεύγουν και έτσι θα φτάσει εν τέλει στο σημείο να παραμείνει στο πλήρες κενό δίχως όνειρα, που είναι και η βαθύτερη κατάσταση του ύπνου. Με αυτόν τον τρόπο πλησιάζουμε μέσα από το φυσικό αυτό φαινόμενο την εμπειρία του 'νιρβικάλπα σαμάντι'. Όταν αυτό ωριμάσει και καταφέρουμε να κρατάμε αδιάσπαστα την συνειδητότητά μας καθ' όλο τον κύκλο της ημέρας και νύχτας, από την ξύπνια κατάσταση, στην ονειρική, στον βαθύ ύπνο χωρίς όνειρα, και πάλι στην εγρήγορση, τότε έχουμε φτάσει αυτό που ονομάζεται 'πανταχού-παρόν αφύπνιση', κοσμική συνειδητότητα, τουρίγια στον ινδουισμό, την Μια και Μοναδική Γεύση κατά τους μύστες. Συνολικά λοιπόν βλέπουμε πως απαιτούνται τουλάχιστο 5 με 6 χρόνια σκληρής πρακτικής για να εισχωρήσουμε και να βιώσουμε τα πρώτα ανώτερα επίπεδα της συνειδητότητας, αυτά που ονομάζουμε αυθεντικές πνευματικές εμπειρίες. Αυτό το κύμα της επίγνωσης ή της συνεχούς κατάστασης της συνειδητότητας έχει βιώσει και ο ίδιος ο Wilber για μερικές ημέρες στην σειρά πολλές φορές κατά την διάρκεια αρκετών χρόνων μετά από 20 χρόνια αφοσιωμένης άσκησης.
Α2. Εισαγωγικά για τον διαλογισμόΑυτό που τονίζει συνεχώς ο Wilber εισαγωγικά πάνω στον διαλογισμό είναι το εξής: «Υπάρχουν πολύ τρόποι για να εξηγήσει κανείς τον διαλογισμό, το τι είναι, το τι κάνει, το πώς δουλεύει. Ο διαλογισμός, λέγεται για παράδειγμα, πως είναι ένας τρόπος για να προκαλέσουμε χαλάρωση, ενώ άλλοι λένε πως είναι ένας τρόπος για να εκπαιδεύσουμε και να δυναμώσει η επίγνωσή μας πάνω στα γεγονότα, πάνω σε ότι μας συμβαίνει και σε ότι πράττουμε εμείς, μιας συνεχούς κατάστασης αυτό-παρατήρησης και ενδοσκόπησης, μία μέθοδος εστίασης προς τον ίδιο μας τον εαυτό και ένας τρόπος να προσεγγίσουμε το εσωτερικό μας κέντρο, να σταματήσουμε την συνεχής αυθαίρετη σκέψη, να ηρεμίσουμε το νευρικό μας σύστημα, να απαλλαγούμε από το στρες, να ενισχύσουμε την αυτό-εκτίμησή μας, να μειώσουμε το άγχος, και να απαλύνουμε την κατάθλιψη. Όλα τα παραπάνω είναι σίγουρα αρκετά αληθείς και ο διαλογισμός έχει κλινικά επιδείξει πως μπορεί να βοηθήσει αισθητά σε όλα αυτά. Αλλά πρέπει να τονίσουμε πως ο διαλογισμός είναι, και πάντα έχει πρώτιστα υπάρξει, μια πνευματική πρακτική. Ο διαλογισμός, από όποια παράδοση κι αν προέρχεται- Χριστιανισμού, Βουδισμού, Ινδουισμού, Ταοϊσμού, Ισλαμισμού, ή Ιουδαϊσμού, είχε αναπτυχθεί ως ένας τρόπος για την ψυχή να ταξιδέψει προς τα έσω, και εκεί εν τέλει να βρει την υπέρτατη ενότητα και ταύτιση με το θείο. Ό,τι άλλο κάνει- και πράγματι κάνει πολλά ευεργετικά πράγματα- ο διαλογισμός είναι πρώτιστα η αναζήτηση για τον Θεό μέσα μας. Έτσι μπορούμε να πούμε- και όλες οι παραδόσεις θα συμφωνήσουν- πως ο διαλογισμός είναι μια ενέργεια πνευματική παρά θρησκευτική, και επομένως δεν είναι μια πράξη αυτής ή της άλλης θρησκείας αλλά θα μπορούσαμε να πούμε πως ανήκει στην παγκόσμια πνευματική κουλτούρα όλης της ανθρωπότητας. Μια προσπάθεια να φέρουμε επίγνωση σε όλες τις πτυχές της ζωής και της ανθρώπινης συνθήκης μέσα σε αυτήν. Ο διαλογισμός λοιπόν εδρεύει αυτό που ονομάζουμε προαιώνια φιλοσοφία- ο πυρήνας όλων των πολιτισμών και των παραδόσεων της ανθρωπότητας ανά τους αιώνες.» Συνεχίζει όμως αμέσως με το να ξεκαθαρίσει όχι μόνο τι ανώτερο μπορούμε να επιτύχουμε με την πνευματική αυτή άσκηση αλλά- εξίσου σημαντικό- το τι δεν είναι και το τι δεν κάνει αυτή η πρακτική. «Το όλο νόημα με την αυθεντικές διαλογιστικές πρακτικές είναι απλά να επιταχύνουν την ανάπτυξη, την εξέλιξη από τις υποσυνείδητες στις αυτό-συνειδητές και στις υπερ-συνειδητές διαστάσεις της ίδιας μας της Ύπαρξης. Διαθέτουμε αυτή την στιγμή πληθώρα αποδείξεων πως ο διαλογισμός δεν μεταβάλει ούτε αλλάζει τα βασικά στάδια της ανάπτυξης της συνειδητότητας, αλλά μπορεί πράγματι να επιταχύνει εξαιρετικά αυτήν την εξέλιξη. Ο διαλογισμός με άλλα λόγια επιταχύνει την θύμηση και την (επ)ανακάλυψη του Πνεύματος που ήδη είμαστε παντοτινά, σπεύδει τον ρυθμό που ο σπόρος γίνεται δέντρο, που οι άνθρωποι φτάνουν στην Θείωση. Από την άλλη όμως ο διαλογισμός δεν είναι η κατεξοχήν τεχνική για να αποκαλύψει το καταπιεσμένο υποσυνείδητο. Μπορεί να επιτρέπει στα ανώτερα επίπεδα να εμφανιστούν αλλά αφήνει συνήθως ανέπαφα τα κατώτερα επίπεδα και το καταπιεσμένο υποσυνείδητο παραμένει καταπιεσμένο. Δεν μετατρέπει τα κατώτερα επίπεδα σε ανώτερα- αυτό θα ήταν μια παραβίαση της ιεραρχίας του σύμπαντος. Αυτό σημαίνει περαιτέρω πως μπορεί κάλλιστα κάποιος να βρίσκεται σε σχετικά υψηλό επίπεδο πνευματικής εξέλιξης αλλά να είναι αρκετά χαμηλά σε άλλα θέματα όπως η σωματική υγεία, η συναισθηματική οικειότητα, η σεξουαλική σχέση, οι διαπροσωπικές ικανότητες, ή απλά το να κάνεις την δουλειά σου σωστά και να φέρνεις σε πέρας τα καθημερινά της ζωής.» Αυτός είναι και ο λόγος που μια μορφή ολοκληρωτικής μεταμορφωτικής πρακτικής είναι πιο πιθανό να έχει ευρύτερη επίδραση και αποτέλεσμα πάνω σε μεγαλύτερο αριθμό αναπτυξιακών επιπέδων (δες τον επίλογο για περισσότερα πάνω στην ΟΜΠ). Όπως θα δούμε και στο παράρτημα 2 τα τελευταία χρόνια η επιστημονική έρευνα πάνω στο φαινόμενο του διαλογισμού έχει κάνει σημαντικά βήματα. Ένα βασικό στοιχείο που αναφέρει ο Wilber είναι η σχέση των σταδίων διαλογισμού με τις καταστάσεις της συνείδησης μέσο των διαφορετικών εγκεφαλικών κυμάτων που εκπέμπει ο νους. Η EEG ιατρική τεχνολογία (ηλεκτρο-εγκεφαλογράφημα) έχει χρησιμοποιηθεί για να καταγράψει τα διάφορα εγκεφαλικά κύματα που παρατηρούνται στα δύο ημισφαίρια κατά την διάρκεια διαλογιστικών πρακτικών. Στην ιατρική επιστήμη τα άλφα κύματα αντιστοιχούν σε μια χαλαρή κατάσταση ξύπνιας συνείδησης και επίγνωσης, τα βήμα κύματα με έντονη και αναλυτική σκέψη, τα θήτα κύματα συνήθως παράγονται στην κατάσταση του ύπνου όταν βλέπουμε όνειρα και σε ορισμένες έντονες στιγμές δημιουργικότητας (καλλιτεχνικής έμπνευσης), και τέλος τα δέλτα κύματα παράγονται στην κατάσταση του βαθύ ύπνου δίχως όνειρα. Επομένως μπορούμε να πούμε πως τα άλφα και τα βήτα υποδεικνύουν την χονδροειδές σφαίρα συνειδητότητας, τα θήτα την λεπτοφυή και τα δέλτα την αιτιατή σφαίρα. Σε ένα βίντεο του ιδίου του Wilber οι πρώτες μετρήσεις στην ξύπνια κατάσταση δείχνουν μεγάλες μετρήσεις άλφα και βήτα (το οποίο είναι και το αναμενόμενο) αλλά επίσης μεγάλες μετρήσεις δέλτα το οποίο δεν συνηθίζεται (και στην συγκεκριμένη περίπτωση οφείλεται στην πολύχρονη διαλογιστική πρακτική του ιδίου και υποδεικνύει την συνεχής και σταθερή παρατήρηση της επίγνωσης). Καθώς ξεκινά τον διαλογισμό και μπαίνει στην κατάσταση 'νιρβικάλπα σαμάντι'- η οποία σημαίνει ολικό σταμάτημα των σκέψεων- μέσα σε 4-5 λεπτά οι ενδείξεις του μηχανήματος πηγαίνουν στο μηδέν, εκτός από τα δέλτα κύματα που παραμένουν στο μέγιστο. Μετά από αρκετά λεπτά από αυτό, ξεκινά και κάνει έναν οραματισμό μάντρα και παρατηρούμε μεγάλες μετρήσεις θήτα κυμάτων, ενώ οι άλλες μετρήσεις παραμένουν όπως πριν. Το γεγονός πως θήτα και δέλτα εγκεφαλικά κύματα είναι ενεργά ταυτοχρόνως στην ξύπνια συνειδησιακή κατάσταση υποδεικνύει μια μορφή ταυτόχρονης παρουσίας της χονδροειδούς, λεπτοφυές και αιτιατής κατάστασης της συνείδησης (αυτό που στον Βουδισμό ονομάζεται η 'τέταρτη συνειδησιακή κατάσταση', η τουρίγια). Τέλος στο στατιστικό μέρος των μελετών που έχουν γίνει υπάρχουν δεκάδες τεστ ευρέως αναγνωρισμένα πάνω στην προσωπική ψυχολογική ανάπτυξη και μεταμόρφωση (εμπειρική ανάπτυξη, ηθική εξέλιξη, αξίες, αίσθηση του εαυτού, αλτρουισμός, δημιουργικότητα κ.α.). Αν πάρουμε δειγματολογικά όποιο από τα μέτρα που ισχυρίζονται πως επιφέρουν την μεταμόρφωση- όπως η χάθα γιόγκα, ο διαλογισμός, η ΟΜΠ, η ψυχοθεραπεία, κ.ο.κ.- και εφαρμόσουμε αυτά τα τεστ με ιδιαίτερη προσοχή και παρακολούθηση πριν, κατά την διάρκεια και μετά των πρακτικών, παρατηρούμε το εξής: μικρότερο ποσοστό από το 2% του ενήλικου πληθυσμού έχει πραγματώσει τα δύο ανώτερα στάδια ατομικής εξέλιξης στο τεστ της Jane Loevinger (αυτά που ονομάζει 'αυτόνομο' και 'ολοκληρωτικό-αφομοιωτικό'). Καμία πρακτική δεν έχει επιδείξει ουσιαστική αύξηση αυτού του ποσοστού εκτός μιας εξαίρεσης: μελέτες έχουν δείξει πως συνεπής πρακτική διαλογισμού επί περιόδου μερικών χρόνων έχει αυξήσει αυτό το ποσοστό από το 2% στο εκπληκτικό 38%!
Α3. Τα τέσσερα ανώτερα επίπεδα της συνειδητότηταςΟ Wilber αναφέρει τέσσερις γενικές φάσεις της πνευματικής ανάπτυξης του ανθρώπου όπως φαίνεται από τις δια-πολιτισμικές και συγκριτικές μελέτες πάνω στις θρησκείες, τις μελέτες πάνω στην ψυχολογία των πνευματικών εμπειριών και υποστηρίζεται από την προαιώνια φιλοσοφία: (1) τα πιστεύω, (2) η πίστη (δεν είναι ακριβώς ξεχωριστό στάδιο, αλλά μάλλον η δύναμη που μας υποστηρίζει να μεταβούμε από το πρώτο στάδιο στο τρίτο), (3) τα απευθείας προσωπικά βιώματα, και (4) η χρόνια ή οριστική προσαρμογή-μεταμόρφωση. Τα πιστεύω ανήκουν στο διανοητικό επίπεδο της συνείδησης και εξελίσσονται μέσα από τέσσερις διαδοχικά επίπεδα-δομές: μαγικό, μυθικό, ρασιοναλιστικό, όραμα-λογική. Το κάθε ένα από αυτά παράγει και έναν διαφορετικό τύπο θρησκευτικού πιστεύω αντίστοιχα: εγωκεντρικό (σύγχυση αντικειμένου-υποκειμένου), εθνο-κεντρικό και κοινωνικο-κεντρικό (ανθρωπομορφικές θεότητες), απομυθοποίηση, ολισμός. Το απευθείας βίωμα ή η άμεση προσωπική εμπειρία (μόνο σε αυτό το σημείο μπορούμε να πούμε πως βρισκόμαστε στα αυθεντικά και μεταμορφωτικά επίπεδα του Πνεύματος) έχει δύο τύπους: τις κορυφώσεις και τις βαθύπεδες εμπειρίες2. Οι κορυφώσεις είναι εκλάμψεις του κάθε πνευματικού επιπέδου, ενώ οι βαθύπεδες εμπειρίες είναι σταθεροποιημένα και συνεχής βιώματα για διάστημα μερικών ημερών το λιγότερο. Η προαιώνια σοφία τα χωρίζει σε τέσσερα επίπεδα: (1) ψυχικό, (2) λεπτοφυές, (3) αιτιατό, (4) μη-δυϊκό.
Περιγραφή3 των τεσσάρων ανώτερων επίπεδων της συνείδησης 1. Ψυχικό:Το πρώτο επίπεδο του διαλογισμού (3 περίπου χρόνια πρακτικής). Είναι ο λεγόμενος 'φυσικός μυστικισμός' δηλαδή το βίωμα της ενότητα των πάντων στο χονδροειδές επίπεδο και προσεγγίζεται κατά την παράδοση με την ατραπό των σαμάνων, των γιόγκις, των ησυχαστών, κτλ. (ανάλογα την παράδοση που ακολουθούμε, σημασία έχει πως το συνειδησιακό βίωμα είναι το ίδιο). Πρόκειται για την πρώτη υποδιαίρεση του Βουδισμού Βαζραγιάνα (εδραίωση θείας κοινωνίας με τον οραματισμό της ιαματικής ενέργειας του Θείου να μας γεμίζει με ευλογία και σοφία). Μερικά από τα ψυχικά φαινόμενα του φυσικού μυστικισμού είναι: πρώιμα στάδια διαλογισμού, διεισδυτική ενόραση, σαμανικά ταξίδια, αφύπνιση της κουνταλίνι ενέργειας, δυνατά μεταφυσικά συναισθήματα, αναβίωση βαθιών παλιότερων ψυχικών τραυμάτων (μέχρι και την γέννα), ταύτιση με το φυσικό και ζωικό βασίλειο. Το ανώτερο διανοητικό επίπεδο που είδαμε παραπάνω (όραμα-λογική) είναι ήδη ένα σημαντικό και μεγάλο βήμα και αυτό επειδή περνάμε από την εθνοκεντρισμό στην κοσμοκεντρική αντίληψη. Όταν αυτό έχει συμβεί στο διανοητικό επίπεδο τότε είναι σχετικά εύκολο να βιώσουμε τον φυσικό μυστικισμό. Χαλαρώνεις έξω στην φύση, διευρύνεις την επίγνωσή σου και την προσοχή σου και ξαφνικά παύει το βουνό να είναι εκεί έξω και βρίσκεται εδώ μέσα! Ανακαλύπτεις πως δεν είσαι μέρος της Φύσης, αλλά η Φύση είναι μέρος δικό σου. Ασκούμενος στις διαλογιστικές πρακτικές του ψυχικού επιπέδου, ο εξωτερικός κόσμος γίνεται όλο και περισσότερο εσωτερικός. Με άλλα λόγια μπορούμε να πούμε πως βιώνουμε την 'Παγκόσμια Ψυχή' όταν η κοσμοκεντρική διανοητική επίγνωση προχωρήσει σε βαθύπεδο βίωμα. Ο Wilber εξηγεί: «Το πρώτο λάθος που κάνουμε όταν προσπαθούμε να βιώσουμε τον Παρατηρητή (witness) είναι πως πιστεύουμε πως πρόκειται να δούμε κάτι συγκεκριμένο. Δεν πρέπει να προσπαθήσουμε να δούμε τον παρατηρητή ως άλλο ένα αντικείμενο. Ο Παρατηρητής απλά αναπαύεται αβίαστα κενός και καθαρός από οποιοδήποτε αντικείμενο μπαίνει στην παρατήρησή του. Εν τέλει θα νιώσεις ένα με όλα όσα υπάρχουν μέσα σου και γύρω σου αλλά η ανθρώπινη συνήθης συνθήκη είναι έτσι που δεν μπορούμε να βιώσουμε αυτή την αλήθεια ευθύς εξ' αρχής. Πρώτα λοιπόν ξεκινάμε με αυτό που λέγεται στα σανσκριτικά 'νέτι-νέτι'- δεν είμαι αυτό, δεν είμαι εκείνο. Ξεκινάμε με κάτι που φαίνεται αρνητική προσέγγιση αλλά αυτό είναι μόνο η αρχή, το 'άδειασμα' από όλες τις μορφές και τα αντικείμενα που μας εμποδίζουν να δούμε το αυθεντικό πρόσωπο του εαυτού μας που κρύβεται πίσω από αυτά. Το δεύτερο λάθος που κάνουμε είναι πως προσπαθούμε να ξεφορτωθούμε το 'εγώ', ενώ αυτό είναι στην πραγματικότητα αδύνατο. Όπως όλα τα άλλα κατασκευάσματα της ανθρώπινης συνθήκης έτσι και το 'εγώ' έχει μια θέση στην λειτουργία των πραγμάτων και το να προσπαθούμε να το εξαφανίσουμε είναι αδύνατο και μας πηγαίνει σε φαύλους κύκλους που το δυναμώνουν αντί να το εκμηδενίζουν. Πρέπει λοιπόν απλά να το αφήσουμε να υπάρχει, απλά να το νιώσουμε και να το παρατηρούμε όπως όλα τα άλλα αντικείμενα που έρχονται και φεύγουν στον ορίζοντα της συνείδησής μας. Μέχρι εδώ φτάνει η όποια προσπάθεια χρειάζεται να βάλουμε οι ίδιοι, από εκεί κι ύστερα είναι κυριολεκτικά πέρα από εμάς! Όλα όσα συμβαίνουν μετά από αυτό το σημείο μπορούν να γίνουν μόνον με την απουσία του εαυτού μας και όχι με την όποια προσπάθειά μας. Όταν οι ασκούμενοι στον διαλογισμό αρχίζουν να αναπτύσσουν αυτή την συνείδηση περνούν ένα είδος επίγνωσης που μοιάζει να διχάζει τον νου. Από την μία πλευρά αναπτύσσεις μια ικανότητα για διαλογιστική αταραξία στο να παρατηρείς και τον πόνο και την απόλαυση χωρίς να κάνεις πίσω, χωρίς να πιάνεσαι από τα αντικείμενα που βιώνεις ούτε να τα αποφεύγεις, χρησιμοποιώντας το νου σαν έναν καθρέφτη. Από την άλλη πλευρά η χονδροειδής ξύπνια κατάσταση γίνεται όλο και περισσότερο 'σαν όνειρο', με την έννοια πως χάνει την δύναμή της να σε υπερφορτίζει. Η ζωή αρχίζει να μοιάζει σαν μια μεγάλη ταινία και εσύ είσαι ο ακίνητος θεατής που την παρακολουθεί. Μια βαθιά και εσωτερική γαλήνη αρχίζει να σε λούζει. Αλλά αυτό δεν σημαίνει πως δεν μπορείς να νιώσεις τον πόνο και την χαρά, την ευτυχία και την δυστυχία, δεν σημαίνει πως μουδιάζεις προς αυτά που παρατηρείς. Απλά μαθαίνεις να μην γαντζώνεσαι από αυτά. Όταν παίρνεις την ζωή πολύ σοβαρά ξεχνάς πως στην πραγματικότητα αυτό που ουσιαστικά είσαι είναι ο παρατηρητής στην μέση του κυκλώνα και αρχίζεις να ταυτίζεσαι με κάθε συναισθηματικό σκαμπανέβασμα- εκεί είναι που βρίσκεται ο θρόνος του εγώ, τον οποίο με αυτόν τον τρόπο σιγά-σιγά υπερβαίνουμε.» Η 'σκοτεινή νύχτα της ψυχής' όπως την ονόμασε ο St. John of the Cross, είναι η περίοδος αυτή στον αναζητητή, η κατάσταση αυτή της ψυχής του, όταν έχει βιώσει κάποιες αναλαμπές έκστασης, κάποιες στιγμές πνευματικής διεύρυνσης και οράματος, ιερότητας στα πάντα γύρο του, αλλά μη συνεχίζοντας τις πρακτικές για να κρατήσει την συνειδητότητά του σε αυτό το επίπεδο, αρχίζει να νιώθει και να βλέπει τα πάντα γύρο του ως ρηχά και ανούσια. Η μόνη διέξοδος είναι να επιμείνει και να συνεχίσει την άσκηση, να εξαγνίσει την καρδιά του με την εμπιστοσύνη και την πίστη στην διαδικασία, στις δυνατότητες των πρακτικών και στις δικές του εσώτερες ικανότητες. Έτσι λοιπόν περνώντας αυτό την κρίση και συνεχίζοντας με επιμονή και υπομονή για αρκετό χρόνο σταθερά και συστηματικά φτάνουμε στο καίριο στάδιο όπου οι κορυφώσεις μετατρέπονται ξαφνικά σε βαθύπεδες εμπειρίες, δηλαδή σε βιώματα που κρατούν για εκτεταμένα χρονικά διαστήματα και που η εμπειρία ξεχειλίζει και έξω από τον χρόνο και τον χώρο του διαλογισμού και χρωματίζει και τις υπόλοιπες καθημερινές δραστηριότητες. Η διεύρυνση της συνείδησης που πριν ήταν μια μεταβαλλόμενη κατάσταση, τώρα γίνεται μόνιμη. Η επιθυμία της διεύρυνσης της συνείδησης είναι πλέον σαν φυσική συνήθεια. Εκεί που πριν χρειαζόταν ιδιαίτερη προσπάθεια, τώρα δεν χρειάζεται τίποτα περισσότερο από την απλή πρόθεση. Αυτό το καίριο επίτευγμα, αυτή η διάσπαση του πρώτου φράγματος, ονομάζεται στον Βουδισμό 'προσπάθεια δίχως προσπάθεια' (η παραδοξολογία effortless effort) και στον Ταοϊσμό 'πράξη δίχως πράξη'. Έτσι η συνειδητότητα ακολουθεί ένα μονοπάτι ανοδικής μεταμόρφωσης που οδηγεί ριζικά πέρα από την αδρή σωματοδιάνοια. Τα βήματα που ακολουθεί όπως έχουν παρατηρηθεί από τους ψυχολόγους είναι πρώτα η ανάδυση μιας βαθιάς δομής ανώτερης τάξης που επιφέρει μια μετατόπιση της ταύτισης, και δεύτερα η διαφοροποίηση και η αποταύτιση από τις κατώτερες δομές. Αυτό είναι που ουσιαστικά ονομάζουμε υπέρβαση των δομών και που επιτρέπει στην συνειδητότητα να δράσει επί των προηγουμένων και να τις ενοποιήσει. Αυτή είναι λοιπόν μια διαδικασία αληθινής μεταμόρφωσης από το διανοητικό στο λεπτοφυές επίπεδο και η ανακάλυψη μιας ενότητας ανώτερης τάξης βιωματικά. Έτσι προσεγγίζουμε την Ενότητα καθεαυτή που αποκαλείται στην προαιώνια φιλοσοφία 'υπερσυνειδητότητα της αρχετυπικής ουσίας'. Μπορούμε να πούμε λοιπόν πως ο διαλογισμός είναι στην αρχή ένας τρόπος να διασπαστεί η εννοιολογική μετάφραση ώστε να ανοίξει ο δρόμος για την μεταμόρφωση στο λεπτοφυές επίπεδο. Έτσι στην αναπτυξιακή ψυχολογία βλέπουμε τον διαλογισμό απλά ως μια έντονη συντελεστική ατραπό της συνειδησιακής εξέλιξης του ανθρώπου. Δεν είναι τίποτε το ασυνήθιστο ή το μυστηριώδες. Φαίνεται μπερδεμένο στο εγώ επειδή πρόκειται για μια ανάπτυξη πέρα από αυτό. Καταλαβαίνουμε πως είναι δύσκολο για τον νου να συλλάβει φαινόμενα που βιώνουμε στην κατάσταση του μη-νου. 2. Λεπτοφυές:Το δεύτερο επίπεδο του διαλογισμού (2 περίπου χρόνια επιπλέον εμβάθυνσης στις πρακτικές). Είναι ο λεγόμενος 'θεϊκός μυστικισμός' δηλαδή η ενότητα των πάντων στο λεπτοφυές επίπεδο και προσεγγίζεται κατά την παράδοση με την ατραπό των αγίων (saints). Πρόκειται για την δεύτερη υποδιαίρεση του Βουδισμού Βαζραγιάνα - εδραίωση ενότητας με το Θείο με τον οραματισμό του ίδιου μας του εαυτού ως μέρος της Θεία ύπαρξης (με την επανάληψη ορισμένων συλλαβών ή μάντρας που εκπροσωπούν τον Θεϊκό λόγο). Η κλασσική κατάσταση της συνείδησης σε αυτό το επίπεδο ονομάζεται 'σαβικάλπα σαμάντι'- μη-δυϊκή αφομοίωση με όλες τις λεπτοφυής μορφές. Σε αυτό το επίπεδο ο Εαυτός-Παρατηρητής δεν βλέπει πλέον υλικά φαινόμενα, μόνο εικόνες και σκεφτομορφές. Μερικά από τα λεπτοφυή φαινόμενα του θεϊκού μυστικισμού είναι: εσωτερικές φωτεινές αισθήσεις και ήχοι, αρχετυπικά σχήματα και μορφές (ως αρχετυπικά εδώ εννοούνται οι Πρωτομορφές), εξαιρετικά επεξεργασμένες γνώσεις (σοφία), διευρυμένες συναισθηματικές καταστάσεις αγάπης και συμπόνιας, βαθύτερη ένωση με την εσωτερική ευδαιμονία, βαθιά κατανόηση (compassion κατά Βουδισμό) αλλά και λεπτότερες παθολογίες ('κοσμικός τρόμος' για παράδειγμα όπως ονομάζεται στην ψυχοθεραπεία). Ο ύπνος με όνειρα είναι μια αναλογία αυτού του επιπέδου (άλφα και θήτα εγκεφαλικά κύματα ταυτοχρόνως- με το να εισέλθουμε στην ονειρική κατάσταση συνειδητά καταφέρνουμε να μετατρέψουμε σε αντικείμενο την ίδια την λεπτοφυής πραγματικότητα, δες επεξηγήσεις παρακάτω). Ο Wilber εξηγεί: «Παρέμεινε μέσα στον Παρατηρητή, νιώσε την συστολή του εαυτού. Η συστολή του εαυτού είναι ένα αίσθημα εσωτερικής έντασης, που συχνά νιώθουμε στο σημείο μεταξύ των ματιών, και βιώνεται ως μία λεπτή ένταση στους μυς σε όλο το σώμα και τον νου. Μην προσπαθείς να δεις τον παρατηρητή ως αντικείμενο, απλά παρέμεινε μέσα στον παρατηρητή ως Θεατής, μην προσπαθείς να ξεφορτωθείς το εγώ, απλά νιώσε το. Όταν παραμείνεις ως ο άμορφος παρατηρητής, γίνεσαι μια απέραντη κενότητα άπειρης αποφόρτισης, ταξιδεύεις στο σημείο πριν γεννηθούν οι μορφές, ριζικά δίχως χαρακτηριστικά. Και όμως σε αυτόν το χώρο της κενότητας μέσα στον οποίο είσαι, ολόκληρο το σύμπαν ανέρχεται στιγμή προς στιγμή, τα σύννεφα αιωρούνται μέσα και έξω από την επίγνωσή σου, το ίδιο και τα δέντρα και τα πουλιά. Εσύ, ως ο άμορφος παρατηρητής, είσαι ένα με ολόκληρο τον κόσμο των μορφών σε μια παντοτινή ερωτική ένωση.» Όταν ο ασκούμενος καταφέρει και ανυψώσει την κατάσταση της συνειδητότητας σε αυτό το επίπεδο καθ' όλη την διάρκεια της ημέρας επί σειρά ημερών τότε έχει καταφέρει να πλησιάσει το επόμενο επίπεδο, το αιτιατό, δηλαδή της 'καθαρή απορρόφηση', που είναι γνωστό και ως 'σατόρι'. 3. Αιτιατό:Είναι το τρίτο επίπεδο του διαλογισμού και απαιτούνται άλλα 10 περίπου χρόνια εντατικής και συστηματικής πρακτικής. Είναι η λεγόμενη 'κενότητα' (emptiness- ένα βίωμα απόλυτης κενότητα και ταυτόχρονα πληρότητας της ύπαρξης) δηλαδή ενότητα των πάντων στο αιτιατό επίπεδο και προσεγγίζεται κατά την παράδοση με την ατραπό των σοφών-μυστών (sages). Πρόκειται για την τρίτη υποδιαίρεση του Βουδισμού Βαζραγιάνα - διαλύεις και τον εαυτό και το Θείο μέσα στην απόλυτη, καθαρή, ανεκδήλωτη κενότητα. Η κλασσική κατάσταση της συνείδησης σε αυτό το επίπεδο ονομάζεται 'νιρβικάλπα σαμάντι'- καθαρό, σταθερό, αδιάσπαστο και συνεχές σταμάτημα της σκέψης, βίωμα του άμορφου και ανεκδήλωτου. Ο βαθύς χωρίς όνειρα ύπνος είναι μια αναλογία αυτού του επιπέδου (άλφα και δέλτα κύματα ταυτοχρόνως- το να παραμείνουμε συνειδητή κατά της διάρκεια του ύπνου χωρίς όνειρα είναι μια αντίστοιχη εμπειρία). Αποταύτιση από κάθε αντικείμενο που μπαίνει στο κενό και άπειρο ορίζοντα της επίγνωσής του Εαυτού-Παρατηρητή. Στην κατάσταση αυτή της 'καθαρής υποκειμενικότητας' φτάνουμε να αναπαυόμαστε μέσα σε μια απεριόριστη ελευθερία, αποδέσμευση και κοσμική γαλήνη. Έτσι φτάνουμε να αναγνωρίσουμε μέσα στο άμεσο βίωμά μας πως το Πρωταρχικό μας Πρόσωπο είναι αυτό το απέραντο και αιώνιο Κενό! Γι' αυτό και ονομάζεται 'άμορφος μυστικισμός'. Αυτό που πραγματικά είμαστε είναι η κενότητα μέσα στην οποία εκδηλώνονται εφήμερα τα πάντα. Ένα αίσθημα απόλυτης διαφάνειας. Είναι αυτό μέσα μας που δεν γεννήθηκε ποτέ και δεν θα πεθάνει ποτέ. Δεν κάνει καμία κίνηση στον χώρο ή τον χρόνο, είναι πανταχού παρόν και αμετάβλητο. Είναι όπως είναι! Ονομάζεται 'αιτιατό' επειδή είναι η δημιουργική αιτία του σύμπαντος, αυτό που αποκαλούμε 'Απόλυτο Πνεύμα', γνήσια νιρβάνα, φώτιση, απόλυτη απελευθέρωση, ανεκδήλωτη απορρόφηση. Ο Wilber εξηγεί: «Καθώς αναπαύεσαι και χαλαρώνεις στην στάση του διαλογισμού, παρατήρησε χωρίς καμία ιδιαίτερη προσπάθεια στην δικιά σου παρούσα κατάσταση αυτή την στιγμή τον φυσικό κόσμο γύρω σου, έπειτα τις αισθήσεις στο σώμα σου, τα συναισθήματα στην καρδιά σου, και τις σκέψεις στο νου σου. Καθώς το κάνεις αυτό, καθώς παρατηρείς το κάθε ένα από αυτά να έρχεται και να φεύγει, συνειδητοποιείς πως εσύ- ο βαθύτερος εαυτός σου- δεν είσαι τίποτα από αυτά! Εσύ απλά και αβίαστα είσαι ο παρατηρητής όλων αυτών. Και έτσι φτάνεις να αναζητήσεις το ερώτημα 'Ποιος είμαι Εγώ?' Ο αληθινός εαυτός είναι ο πραγματικός, αγνός αυτόπτης θεατής, και αυτή η επίγνωση της παρατήρησης δεν είναι τίποτε συγκεκριμένο, ούτε ιδιαίτερο, ούτε ξεχωριστό. Είναι η απέραντη αίσθηση Ελευθερίας που νιώθεις στο βάθος, πίσω από όλα αυτά. Εσύ είσαι η απέραντη κενότητα και το άνοιγμα στην πανταχού-παρούσα βάση που εμφανίζεται και εξαφανίζεται.» Όσον αφορά αυτό το βαθυστόχαστο ερώτημα που ο Ραμάνα Μαχάρσι έκανε το θεμέλιο της αυτό-αναζήτησης (self-enquiry) ο Wilber συμπληρώνει: «Κάτι πολύ απλό συμβαίνει όταν απαντήσεις την ερώτηση 'ποιος είμαι εγώ?' Όταν περιγράφεις ή εξηγείς ή απλά νιώθεις μέσα σου τον 'εαυτό σου', αυτό που στην πραγματικότητα κάνεις είτε το γνωρίζεις είτε όχι, είναι να χαράζεις μια νοητική γραμμή, ένα φράγμα κατά μήκος ολόκληρου του πεδίου της εμπειρίας σου, και όλα όσα βρίσκονται εντός αυτού του φράγματος τα νιώθεις και τα ονομάζεις ως 'εαυτό', ενώ όλα όσα βρίσκονται εκτός αυτού του φράγματος τα νιώθεις πως είναι 'μη-εαυτός'. Η ταυτότητα του εαυτού σου με άλλα λόγια εξαρτάται αποκλειστικά από το που θα τραβήξεις αυτή την γραμμή! Το πιο ενδιαφέρον πράγμα γι' αυτή την διαχωριστική γραμμή είναι πως μπορεί, και συχνά, μετατοπίζεται. Μπορεί να ξαναχαρακτεί. Με αυτή την έννοια λοιπόν ένα άτομο μπορεί να επαναχαρτογραφήσει την ψυχή του και να βρει μέσα σε αυτή περιοχές που ποτέ δεν σκέφτηκε πως ήταν δυνατές και εφικτές.» Όταν ο ασκούμενος καταφέρει να βιώσει αυτό όχι μόνο ως κορύφωση (λίγα λεπτά μέσα στον διαλογισμό) αλλά να το συντηρήσει και να το σταθεροποιήσει για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα αδιάκοπα και αναπόσπαστα, τότε η συνείδησή του ανοίγεται στο επόμενο στάδιο του μη-δυϊσμού. 4. Μη-δυϊκό4:Είναι το τέταρτο επίπεδο του διαλογισμού και απαιτούνται άλλα 5 περίπου χρόνια εντατικής και αφοσιωμένης άσκησης με την καθοδήγηση και επιτήρηση δασκάλων που έχουν ήδη πραγματώσει και αφομοιώσει αυτό το επίπεδο. Σύμφωνα με τις μη-δυϊκές παραδόσεις όπως το Ντόγκεν (Dzogchen) και την Αντβάϊτα (Advaita), υπάρχει μία τελευταία συνειδητοποίηση, μια τελευταία αλήθεια: η μορφή είναι το κενό και το κενό είναι η μορφή! Τα πάντα βιώνονται ως Μία και Μοναδική Γεύση, πανταχού παρούσα, και εξαφανίζεται κάθε δυϊσμός αντικειμένου-υποκειμένου. Ο Εαυτός-Παρατηρητής γίνεται ένα με όλες τις εκδηλώσεις του σύμπαντος. Στην πραγματικότητα δεν πρόκειται για ξεχωριστό επίπεδο αλλά για την ποιότητα και την βάση όλων των καταστάσεων (και έτσι βιώνεται περισσότερο ως ένα πέρασμα) γι' αυτό και θεωρείται το τελευταίο φράγμα και το υπέρτατο εμπόδιο. Είναι η συνειδητοποίηση πως κάτω από όλα τα στάδια υπάρχει μια αδιάκοπη ροή που παραμένει και ενώνει όλες τις δυνατές αλλαγές του ξύπνιου, ονειρικού και βαθύ ύπνου. Δεν είναι ξεχωριστό επίπεδο διότι δεν απαιτείται ιδιαίτερη και ξεχωριστή κατάσταση της συνείδησής μας για να το αναγνωρίσουμε όπως στο λεπτοφυές και στο αιτιατό επίπεδο. Η όποια προσπάθεια αλλαγής από την απλότητα του 'έτσι είναι' γίνεται εμπόδιο παρά αναγνώριση. Πρόκειται για την απλή πάντα-ήδη κατάσταση του 'έτσι' ή του 'είναι' ολόκληρου του κόσμου. Είναι η συνειδητοποίηση πως όλες οι μορφές του σχετικού και το κενό του απόλυτου είναι ένα και το αυτό. Η εμπειρία της Μίας και Μοναδικής Γεύσης είναι παρόμοια με την ενότητα με την Φύση που βιώνουμε στο ψυχικό επίπεδο. Εκεί βιώνουμε ενότητα του Εαυτού με τον εξωτερικό κόσμο, εδώ βιώνουμε ενότητα με τον εξωτερικό και τον εσωτερικό και ταυτόχρονα χάνεται και αυτός που βιώνει και παραμένει μόνο το βίωμα. Όπως στον φυσικό μυστικισμό η αίσθηση του βλέπω το βουνό εξαφανίζεται, χάνεται ο Εαυτός-Παρατηρητής μέσα στο αντικείμενο της παρατήρησης, γίνονται ένα, έτσι και στον 'μη-δυϊκό μυστικισμό' παραμένει μόνο η όραση. Με άλλα λόγια είναι η απλή αναγνώριση που πάντα-ήδη γνωρίζαμε πως ο κόσμος δεν μας παραχωρείται δύο φορές- μία εκεί έξω και μία εδώ μέσα. Σε αυτό το στάδιο της συνείδησης υπάρχει μόνο η συνειδητοποίηση πως η δικιά μας επίγνωση, ακριβώς όπως είναι στο παρόν, στιγμή προς στιγμή, είναι πάντα-ήδη φωτισμένη. Αφού όλα τα όντα είναι πάντα-ήδη Πνεύμα, δεν υφίσταται τρόπος για να 'φτάσουμε' στο Πνεύμα. Όπως είδαμε και παραπάνω, το αιτιατό στάδιο είναι μια ριζική προσέγγιση και θεωρείται η κορύφωση της πρακτικής του αναζητητή. Αφού το Πνεύμα είναι πανταχού-παρόν, που στα πάντα διεισδύει και τα πάντα αγκαλιάζει- η φώτιση δεν μπορεί να 'φταστεί'. Δεν μπορούμε να φτάσουμε στην φώτιση διότι το Πνεύμα είναι ολοκληρωτικά παρόν εδώ και τώρα στην κάθε μας στιγμιαία επίγνωση. Με άλλα λόγια κοιτάζουμε ήδη προς το Πνεύμα την κάθε στιγμή αλλά δεν τον αναγνωρίζουμε. Με αυτή την έννοια όλοι μας ήδη έχουμε την γνώση, αλλά όχι την αναγνώριση. Το Ντόγκεν δεν διδάσκει καμία πρακτική διαλογισμού διότι αυτό θα ήταν μια προσπάθεια να κάνουμε κάτι άλλο πέρα από την αναγνώριση της στιγμιαίας άμεσης επίγνωσης, ενόρασης και συνειδητοποίησης και έτσι χάνουμε όλο το νόημα. Η προσπάθεια του να φωτιστούμε θα ήταν σα να προσπαθούμε να 'φτάσουμε' τα πόδια μας! Αντί του διαλογισμού οι δάσκαλοι του Ντόγκεν χρησιμοποιούν αυτό που ονομάζουν 'οδηγίες υπόδειξης' (pointing out instructions) όπου ο δάσκαλος απλά παίρνει τον μαθητή και του υποδεικνύει αυτές τις πτυχές της επίγνωσής του που είναι ήδη πάντα παρόν αλλά δεν τις αναγνωρίζουμε. Έτσι λοιπόν σύμφωνα με αυτή την διδασκαλία, η βασική επίγνωση δεν είναι δύσκολη να την φτάσουμε αλλά μάλλον αδύνατον να την αποφύγουμε5! Ο Wilber εξηγεί: «Ως παρατηρητής, είσαι ελεύθερος από την συστολή του εαυτού. Η καθαρή παρατήρηση του εαυτού δεν είναι εμπειρία αλλά το άνοιγμα μέσα στο οποίο όλες οι εμπειρίες έρχονται και φεύγουν. Αναπαύσου μέσα σε αυτό το άνοιγμα, την ελευθερία, το κενό, την απαλλαγή. Νιώσε την συστολή του εαυτού και άστη να υπάρχει, όπως αφήνεις και τα υπόλοιπα αισθήματα να υπάρχουν. Δεν προσπαθείς να απαλλαγείς από τα σύννεφα ή τα δέντρα, και έτσι μην προσπαθείς να απαλλαγείς ούτε από το εγώ, απλά άφησέ τα να υπάρχουν, και χαλάρωσε μέσα στον χώρο της ελευθερίας που εσύ ο ίδιος γίνεσαι αυτή την στιγμή. Από αυτόν τον χώρο της ελευθερίας- και κάποια ανύποπτη στιγμή- μπορεί να παρατηρήσεις πως το αίσθημα της ελευθερίας δεν έχει εσωτερικό και εξωτερικό, δεν έχει κέντρο και περιφέρεια. Σκέψεις αιωρούνται μέσα σε αυτή την ελευθερία, ο ουρανός αιωρείται, ο κόσμος ολόκληρος περνά από μπροστά σου, και εσύ είσαι ΑΥΤΟ! Ο ουρανός είναι το κεφάλι σου, ο αέρας είναι η αναπνοή σου, η γη είναι το σώμα σου, είναι όλα τόσο κοντά και ακόμα πιο πολύ. Όσο αναπαύεσαι μέσα σε αυτή την ελευθερία που είναι άπειρα γεμάτη είσαι ο κόσμος. Αυτός είναι ο κόσμος της Μίας και Μοναδικής Γεύσης, δίχως μέσα και δίχως έξω, χωρίς υποκείμενο και αντικείμενο, δίχως το εδώ αντί του εκεί, χωρίς αρχή και χωρίς τέλος, δίχως τρόπους και μέσα, χωρίς ατραπό και χωρίς απώτερο σκοπό. Αυτή είναι η τελική αλήθεια. Και τότε που θα βρίσκεσαι στον κόσμο της Μιας Γεύσης, ο άνεμος θα είναι η αναπνοή σου, τα άστρα θα είναι οι νευρώνες στον εγκέφαλό σου, ο ήλιος η γεύση του πρωινού σου, η γη το πώς νιώθει το κορμί σου. Η καρδιά σου θα ανοίξει σε όλα αυτά, ο κόσμος θα ξεχειλίσει την ψυχή σου, θα ανατείλεις ως αμέτρητοι γαλαξίες και θα στροβιλίζεσαι στην αιωνιότητα. Παραμένει μονάχα αυτό-υπάρχουσα πληρότητα σε αυτόν τον κόσμο, υπάρχει μόνο αυτό-ιδωμένη λαμπρότητα μέσα στην κενότητα, υφασμένη στους τοίχους του σύμπαντος, διατηρούμενη στην αιωνιότητα, η μία και μόνη αλήθεια: υπάρχει μόνον αυτό! Ένα κλαπ των δακτύλων, τίποτε περισσότερο…» Με την τελική αφύπνιση δεν αφανιζόμαστε κιόλας. Υπάρχουν τα μετα-νιρβανικά στάδια στα οποία επαναφέρουμε όλα αυτά τα προηγούμενα βιώματα στην καθημερινή εξωτερική ζωή. Η έξοδος αυτή από την τελική αναγνώριση έχει την εξής προτροπή: να κατοικείς στο κενό αλλά να μην αρνείσαι τα σχήματα, να αγκαλιάζεις όλες τις μορφές! Η απελευθέρωση βρίσκεται στο κενό αλλά εσύ είσαι η εκδήλωση των μορφών. Απλά ζήσε με την αλήθεια πως εσύ και το σύμπαν είστε ΕΝΑ! Το αυθεντικό σου πρόσωπο είναι το κενό- ο καθρέπτης ο ίδιος- αλλά κάθε φορά που ο εαυτός κοιτάζει τον καθρέφτη βλέπει ολόκληρο τον κόσμο. Και ύστερα?… η εισέλιξη:Η κορύφωση του αιτιατού και του μη-δυϊκού είναι ο υπέρτατος σκοπός αλλά δεν είναι και το τέλος της ιστορίας. Όπως περιγράψαμε το πέρασμα από το ψυχικό στο λεπτοφυές στο αιτιατό και τέλος στο μη-δυϊκό, έτσι ο Wilber περιγράφει και μια τεχνική την οποία χρησιμοποιεί για να περάσει από την ονειρική στην ξύπνια κατάσταση: «Την στιγμή που ξυπνάς, κοίταξε ακριβώς μέσα στον νου σου, διερωτήσου κατευθείαν για την πηγή της ίδιας της συνείδησης, κοίταξε απευθείας μέσα στον ίδιο τον παρατηρητή, αναζήτησε το ερώτημα 'Ποιος είμαι Εγώ?' Όπως εξέρχεσαι από την αιτιατή, ανεκδήλωτη κατάσταση μπορείς άμεσα να βιώσεις τις λεπτοφυής και τις διανοητικές σφαίρες όπως ανατέλλουν και γίνεται ολοφάνερο πως είναι ένα είδος κρυστάλλωσης του αιτιατού. Η λεπτοφυής σφαίρα μοιάζει σαν μια κίνηση του αιτιατού πνεύματος, όπως, αν κάνεις μια γροθιά, είναι μια κίνηση του χεριού σου. Παρόμοια μπορούμε να βιώσουμε και την αλλαγή από την λεπτοφυής στην χονδροειδής σφαίρα. Το τελικό αποτέλεσμα είναι να βιώσουμε το τόξο της εισέλιξης- την διαδρομή που ακολουθεί το αιτιατό πνεύμα και συρρικνώνεται σε λεπτοφυής ψυχή, και αυτή με την σειρά της στον χονδροειδές κόσμο του εγώ και της φύσης- και έτσι ολόκληρος ο υπαρκτός κόσμος βιώνεται άμεσα ως μια κίνηση της ίδιας μας την πρωταρχικής επίγνωσης, του ίδιου μας του πρωτότυπου προσώπου πριν ακόμα γεννηθούμε! Και έτσι τα πάντα σε ολόκληρο αυτόν τον κόσμο δεν μπορεί να είναι αμαρτία, το να χάνουμε παντελώς την ικανότητα να παρατηρούμε την συνέχεια και σύνδεση μεταξύ αυτών των καταστάσεων, είναι η 'αμαρτία'. Από αυτή την οπτική θέση και το ιερό αλλά και το κοσμικό, το βαθύ αλλά και το επιφανειακό όλα πηγάζουν από την ίδια θεϊκή πηγή. Αυτή είναι η εμπειρία της Μίας Γεύσης στο εξωτερικό κόσμο. Αυτή η διαπίστωση μεταμορφώνει και ολόκληρη την ζωής σου!»6 Ο κύκλος της εξέλιξης-εισέλιξηςΣύμφωνα με τις πνευματικές παραδόσεις (όπως την Βεδάντα του Ινδουισμού για παράδειγμα και τους μεγάλους φιλοσόφους όπως τον Πλωτίνο) ολόκληρη η διαδικασία της εξέλιξης της συνειδητότητας (το 'ξεδίπλωμα' αυτής) όπως το ξέρουμε δεν θα ήταν δυνατό αν πριν δεν υπήρχε η αντίστροφη διαδικασία που ονομάζουν εισέλιξη (το 'ανα-δίπλωμα'). Αυτή είναι μια πολύ σημαντική πτυχή της θεωρίας και της φιλοσοφίας που έχει παραβλεφθεί στην όλη προσπάθεια της σύγχρονης διερεύνησης της εξέλιξης αλλά τα συμπεράσματα αν υιοθετηθεί αυτή η πτυχή είναι καθοριστικά. Όχι μόνο τα ανώτερα επίπεδα σε αυτή την περίπτωση δεν μπορούν να εξηγηθούν από τα κατώτερα (δηλαδή σε καμία περίπτωση δεν μπορούμε να εξηγήσουμε τις πνευματικές εμπειρίες με οποιοδήποτε από τα μέσα που μας δίνονται στα κατώτερα επίπεδα) αλλά αντιστρέφεται ριζικά η όλη διαδικασία! Δηλαδή, οι κατώτερες διαστάσεις είναι στην πραγματικότητα ιζήματα ή κοιτάσματα ή αποθέματα των ανώτερων διαστάσεων και βρίσκουμε νόημα σε αυτά μόνον επειδή είναι μια βαθμίδα πιο κάτω από τα ανώτερα. Αυτή η 'ιζηματοποίηση' ονομάζεται εισέλιξη. Όπως είχαν παρατηρήσει πολύ σωστά και οι σοφίες της αρχαιότητας, πριν να μπορέσει να συμβεί η εξέλιξη (ή το ξεδίπλωνα του Πνεύματος) πρέπει πρώτα να συμβεί η εισέλιξη (ή το αναδίπλωμα του Πνεύματος). Με άλλα λόγια πρώτα τα ανώτερα επίπεδα κατέβηκαν βήμα προς βήμα πιο κάτω και γι' αυτό ακριβώς τον λόγο μας φαίνεται όταν κοιτάζουμε πλέον την διαδικασία της εξέλιξης πως τα ανώτερα έρχονται 'μέσα' από τα κατώτερα. Για παράδειγμα η ζωή φαίνεται να πηγάζει μέσα από την ύλη επειδή- και μόνον επειδή- υπήρχε ως απόθεμα εκεί από πριν μέσω της εισέλιξης. Έτσι συμπεραίνουμε και εξελικτικά αυτό που είχαν νιώσει, βιώσει και εκφράσει ανά τους αιώνες οι μύστες για το μεταφυσικό μυστήριο της ανθρώπινης υπόστασης, πως δεν μπορείς να αποκτήσεις το ανώτερο από το κατώτερο εάν αυτό δεν υπήρχε ήδη μέσα σου σε λανθάνουσα μορφή. Μπορούμε λοιπόν να αποκαλύψουμε τον θεό διότι προερχόμαστε από αυτόν, μπορούμε να αφυπνιστούμε και στο ανεκδήλωτο μυστήριο που κρύβεται και πίσω από αυτό που ονομάζουμε θεό αφού προερχόμαστε και από αυτό. Αυτή η υπόθεση της εισέλιξης είναι πολύ σημαντική διότι μπορούμε έτσι να εξηγήσουμε και να κατανοήσουμε τις μη-απτές, λεπτοφυής ενέργειες και τα αντίστοιχα λεπτοφυή ενεργειακά σώματα τα οποία οι παραδόσεις υποστηρίζουν πως είναι υπαρκτά αλλά η σύγχρονη επιστήμη δυσκολεύεται να αποδείξει. Αυτή η θεωρία μας βοηθά να δούμε πως πράγματι το Πνεύμα υπάρχει παντού αλλά στο κάθε επίπεδο της συνειδητότητας εκδηλώνεται και διαφορετικά. Αρχικά είναι Πνεύμα-ως-Πνεύμα, ύστερα πηγαίνοντας ένα σκαλοπάτι πιο κάτω γίνεται Πνεύμα-ως-Ψυχή, Πνεύμα-ως-Νους, Πνεύμα-ως-Σώμα και τέλος Πνεύμα-ως-Ύλη. Το κάθε βήμα όμως είναι όλο και λιγότερο συνειδητό στην παρουσία τους Πνεύματος μέσα του. Και από αυτό το σημείο ξεκινά και η θεωρία της Μεγάλης Αλυσίδας τη Ύπαρξης (great chain of being) να μιλά για την σταδιακή και ιεραρχημένη υπέρβαση και περίληψη των πέντε βασικών επιπέδων: ύλη, σώμα, νους, ψυχή και πνεύμα το ένα μέσα στο άλλο7.
Υποσημειώσεις: μέρος Α
ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ
Β1. Ποια η ουσία της ολοκληρωτικής προσέγγισης του Wilber1?«Η προσέγγιση του Wilber δεν κάνει τίποτε λιγότερο από το να προσφέρει μια συνεκτική αφομοίωση ουσιαστικά όλων των κλάδων της ανθρώπινης γνώσης. Πιστεύετε πως είναι μεγαλεπήβολος ισχυρισμός? Δείτε και μόνη σας: Η θεωρία του Wilber παρέχει ένα συνεκτικό όραμα που παντρεύει τις αλήθειες και τους ισχυρισμούς από κλάδους όπως: η φυσική και η βιολογία, οι οικο-επιστήμες, η θεωρία του χάους και οι επιστήμες συστημάτων, η ιατρική, η νεύρο-φυσιολογία και η βιοχημεία, οι τέχνες, η ποίηση και η αισθητική γενικά, η αναπτυξιακή ψυχολογία και το φάσμα των ψυχοθεραπευτικών μεθόδων από τον Φρόιντ στον Γιούνγκ, τον Πιαζέ και τον Κέγκαν, τους μεγάλους πνευματικούς θεωρητικούς από τον Πλάτωνα και τον Πλωτίνο της δύσης μέχρι τον Σανκάρα και τον Ναγκαρζούνα της ανατολής, τους μοντερνιστές από τον Καρτέσιο, τον Λοκ και τον Καντ, τους ιδεαλιστές από τον Σέλλινγκ στον Χέγκελ, τους μεταμοντερνιστές από τον Φουκώ και τον Ντεριντά μέχρι τον Τάιλορ και τον Χάμπερμας, την κύρια ερμηνευτική παράδοση- Ντίλθεϊ, Χέϊντεγκερ, Γκάνταμερ, τους θεωρητικούς κοινωνικών συστημάτων από τον Κόμπτ και τον Μαρξ στον Πάρσονς και τον Λούχμαν, τις διαλογιστικές και μυστικιστικές σχολές των μεγάλων πνευματικών παραδόσεων ανατολής και δύσης και την συγκριτική θρησκειολογία των σημαντικότερες παγκόσμιων θρησκειών, την ανθρωπολογία και μυθολογία, τον κονστρουκτιβισμό και την αποδόμηση, την φαινομενολογία και την θεωρία των επιστημών. Και όλα αυτά είναι απλά ένα δείγμα! Η προσέγγιση του Wilber προσπαθεί να τιμήσει, να σεβαστεί και να συμπεριλάβει περισσότερη αλήθεια από οποιοδήποτε άλλο σύστημα στην ιστορία. Πως και έτσι? Ποια είναι η μέθοδός του? Δουλεύοντας πάνω σε κάθε κλάδο, απλά κάνει πίσω σε τέτοιο βαθμό γενίκευσης ώστε οι διάφορες συγκρουόμενες πλευρές να συμφωνούν μεταξύ τους. Πάρτε για παράδειγμα τις θρησκευτικές παραδόσεις: Συμφωνούν όλες πως ο Χριστός είναι ο Θεός? Όχι. Επομένως πρέπει να πάμε πιο πίσω στην γενίκευσή μας. Συμφωνούν όλες πως υπάρχει Θεός? Αυτό εξαρτάται από την έννοια του 'Θεού'. Συμφωνούν όλες, αν ως 'Θεό' εννοούμε ένα Πνεύμα το οποίο είναι με όλους τους τρόπους αχαρακτήριστο- από την Βουδιστική κενότητα στο Ιουδαϊκό μυστήριο του Θείου στο Χριστιανικό Σύννεφο της Άγνοιας? Ναι, αυτό δουλεύει σαν μια γενίκευση- και αυτό ο Wilber το ονομάζει 'κατευθυντήρια γενίκευση' ή 'ισχυρό συμπέρασμα'. Παρομοίως προσεγγίζει και όλους τους άλλους κλάδους της ανθρώπινης ύπαρξης. Δεν θα πρέπει να ανησυχούμε για το αν οι κλάδοι μεταξύ τους συμφωνούν με τις γενικεύσεις των άλλων κλάδων, για παράδειγμα μην ανησυχείτε αν οι εμπειριστές δεν συμφωνούν με τις θρησκείες. Σημασία σε αυτό το σημείο έχει να συμφωνούν όλες οι υπάρχουσες θέσεις εντός του κλάδου για την γενίκευση που αφορά τον δικό τους τομέα και όχι των άλλων. Με άλλα λόγια συλλέγουμε τα γενικευμένα συμπεράσματα από όλους τους κλάδους δεχόμενοι πως όλοι έχουν κάποια σημαντική, έστω και μερική αλήθεια να πουν. Αυτό είναι το πρώτο βήμα του Wilber στο ολοκληρωτικό του μοντέλο, θα μπορούσαμε να πούμε ένα είδος φαινομενολογίας ολόκληρης της ανθρώπινης γνώσης. Ας υποθέσουμε για ένα λεπτό πως όλες ισχύουν και είναι αληθείς. Σε αυτό το σημείο βλέπουμε ξεκάθαρα πως η προσέγγιση του Wilber δεν είναι επιφανειακός εκλεκτικισμός αλλά ένα συστηματικό όραμα να αγκαλιάσει και σέβεται τα πάντα. Το επόμενο ερώτημα που θέτει ο Wilber ύστερα είναι: ποιο θα ήταν ένα συνεκτικό σύστημα- μοντέλο που θα μπορούσε πραγματικά να συμπεριλάβει τον μεγαλύτερο αριθμό αυτών των αληθειών? Το αποτέλεσμα αυτής της ενσωμάτωσης είναι το 'ολοκληρωτικό σύστημα' του Wilber. Η γενική ιδέα είναι αρκετά σαφής: δεν έχει σημασία ποιος θεωρητικός είναι σωστός και ποιος λάθος, ο Wilber δέχεται πως όλοι είναι σωστοί, μερικός, αλλά σωστοί! Χαρακτηριστικά λέει ο ίδιος «Δεν πιστεύω πως ο ανθρώπινος νους είναι ικανός να κάνει 100% λάθος» και αστειευόμενος συμπληρώνει «κανείς δεν είναι τόσο έξυπνος που να κάνει λάθος συνέχεια». Έτσι αυτό που τον ενδιαφέρει είναι να βρει ένα σύστημα να ταιριάξουν όλες αυτές οι μερικές αλήθειες, πώς να τις αφομοιώσει όλες μαζί σε ένα ενοποιητικό μοντέλο και όχι να επιλέξει μια που φαίνεται πιο σωστή από μια άλλη όποια κι αν είναι τα κριτήρια. Το τρίτο βήμα της προσέγγισης του Wilber είναι να χρησιμοποιήσει αυτό το σύστημα που μόλις στοιχειοθέτησε και να αναπτύξει και να εφαρμόσει μια κριτική θεωρία πάνω στον κάθε κλάδο. Το μεγαλύτερο μέρος λοιπόν της αρνητικής κριτικής που έχει δεχθεί αυτή η θεωρία του Wilber έχει περισσότερο να κάνει με τους ισχυρογνώμονες από τον άλφα κλάδο που απλά δεν θέλουν να δεχθούν πως οι αλήθειες των άλλων κλάδων είναι τόσο σημαντικές όσο οι δικές τους. Οι υποστηριχτές του Φρόιντ για παράδειγμα ποτέ δεν είπαν πως ο Wilber δεν έχει κατανοήσει σωστά τον Φρόιντ ή πως αυτά που έγραψε γι' αυτόν δεν τον αντιπροσωπεύουν, απλά λένε πως δεν θα έπρεπε να συμπεριλάβουμε τον μυστικισμό. Και ούτ' ο καθεξής. Με άλλα λόγια η επίθεση έκρυβε πάντα την εξής νοοτροπία: πως τολμάς να πεις πως ο κλάδος μου δεν είναι ο μοναδικός αληθινός κλάδος! Άσχετα με το τι θα δείξει το μέλλον για το κατά πόσο το μοντέλο αυτό του Wilber είναι αληθές ή όχι, αυτά που παίζονται εδώ είναι τεράστια παιχνίδια. Πάντως ο ίδιος για να χαλαρώσει τους τόνους συμπληρώνει πως «ο κόσμος δεν θα έπρεπε να τα παίρνει όλα αυτά πολύ σοβαρά, άλλωστε πρόκειται μόνο για κατευθυντήριες γενικεύσεις που αφήνουν όλο τον χώρο για να γεμίσει ο καθένας τις λεπτομέρειες με όποιον τρόπο θέλει.» Το ολοκληρωτικό μοντέλο δεν περιορίζει κανέναν, απλά προσπαθεί να δώσει τις πιο αληθινές κατευθυντήριες γραμμές και το κριτικό πνεύμα σε όλους μας να βλέπουμε που είμαστε ελλιπείς και αποσπασματικοί. Δεν προσπαθεί να θωρακίσει ιδεολογικά την γνώση, αντίθετα προσπαθεί να δείξει πως υπάρχει πολύ περισσότερος χώρος στον κόσμο από ότι πιστεύαμε. Είναι σίγουρα επίπονο αυτό που μας υποδεικνύει η θεωρία του Wilber: όλοι γνωρίζουμε το πάθος, και μερικές φορές το τραύμα, του να προσπαθούμε να δούμε το πώς τα κομμάτια της προσωπικής μας ζωής ταιριάζουν μεταξύ τους αλλά και με το ευρύτερο σύνολο, ανθρώπινο και κοσμικό. Σε αυτή ακριβώς την προσπάθεια θέλει να βοηθήσει με αυτόν τον τρόπο και ο Wilber, προτείνοντας μερικούς από τους πολλούς τρόπους που συνδέουν όλα τα κομμάτια της δικιάς μας ζωής, του κόσμου μέσα στον οποίο ζούμε και του πνεύματος το οποίο έχουμε όλοι μέσα μας. Προσφέρει μια προσέγγιση που συνθέτει και ενώνει τα καλύτερα της αρχαίας σοφίας με τα καλύτερα της σύγχρονης γνώσης και επιτευγμάτων. Μία εκδοχή ενός ολοκληρωτικού χάρτη- οδηγού στα μυστικά και μυστήρια της ζωής- βιολογικά, κοινωνικά, πολιτισμικά και πνευματικά. Μέσα από την πραγματικά εκπληκτική δουλειά του μας δίνει παρότρυνση να συνεχίσουμε το ταξίδι αυτό προς την ολοκλήρωση το οποίο κανείς δεν μπορεί ούτος ή άλλως να αποφύγει αλλά λίγοι μπορούν πλήρως να κατανοήσουν.»
Β2. Το χρονικό του έργουΓεννήθηκε το 1949 (και έτσι ανήκει και ο ίδιος στην γενιά των 'boomers'2). Ζούσε στην Νεμπράσκα αλλά μετακόμιζαν συχνά επειδή ο πατέρας του ήταν στρατιωτικός. Σπούδασε 2 χρόνια ιατρική και μετά συνέχισε και τελείωσε βιοχημεία (1967-1971). Παράλληλα εκείνα τα χρόνια έκανε διάφορες περιστασιακές δουλειές (απλός υπάλληλος σε μαγαζιά) για τα προς το ζην (αναφέρει χαρακτηριστικά πως έβγαζε 350 δολάρια και ξόδευε τα 100 κάθε μήνα σε βιβλία). Η ανεξάρτητη και προσωπική μελέτη του επικεντρωνόταν στους κλάδους της ψυχολογίας, των παγκόσμιων πνευματικών παραδόσεων, της συγκριτικής θρησκειολογίας, μυθολογίας, ανθρωπολογίας, κ.α. Είχε αρχίσει και συστηματική πρακτική στο Ζεν και άλλες διαλογιστικές τεχνικές. Σε ηλικία 23 χρόνων έγραψε το πρώτο του βιβλίο με τίτλο 'Το φάσμα της συνειδητότητας' (The spectrum of consciousness) συνθέτοντας όλο το υλικό που μελετούσε και βίωνε εκείνα τα χρόνια. Αρκετοί εκδοτικοί οίκοι το απέρριψαν πριν καταφέρει να εκδοθεί από το Theosophical Publishing House μετά από έναν χρόνο περίπου αναμονής. Όμως με την κυκλοφόρησή του πήρε πολύ καλές κριτικές και η υπερπροσωπική κοινότητα2 το δέχθηκε με ενθουσιασμό. Στα επόμενα 5 χρόνια (1972-77) θα γράψει άλλα 5 βιβλία διευρύνοντας και εξελίσσοντας το πεδίο της μελέτης του. Το 'No Boundary' ('Η ψυχολογία της απελευθέρωσης', όπως εκδόθηκε στα ελληνικά) είναι κατά κάποιο τρόπο μια σύνοψη του πρώτου βιβλίου με πιο αφηγηματικό ύφος (αντί του δοκιμιακού που είχε το Φάσμα) και με έμφαση στις ανώτερες διαστάσεις του φάσματος, τις πνευματικές. Το 'Σχέδιο Άτμαν' διαπραγματεύεται την οντογένεση (ανθρώπινη ανάπτυξη) από την υπερπροσωπική σκοπιά ενώ το 'Επέκεινα της Εδέμ' την φυλογένεση (ανθρώπινη εξέλιξη) από την ίδια σκοπιά. Το 'Sociable God' κάνει μια διείσδυση στην ιστορία των θρησκειών ανά τους αιώνες και στην σύγχρονη εποχή από την κοινωνιολογική πλευρά, ενώ το 'Eye to Eye' ξεδιπλώνει την αναζήτηση της εποχής μας για το νέο υποδειγματικό μοντέλο ('paradigm' όπως έχει χρησιμοποιήσει τον όρο ο Thomas Kuhn) ενσωμάτωσης των επιστημών με τις θρησκείες. Tα βιβλία 'Spectrum of consciousness' και 'Atman project' αναφέρονται στο πάνω-δεξί τεταρτημόριο (ατομική συνειδητότητα) ενώ τα βιβλία 'Up from Eden' και 'Sociable God' αναφέρονται στο κάτω-δεξί τεταρτημόριο (συλλογική συνειδητότητα). Επιπλέον αυτό που προσπάθησαν αυτά τα βιβλία να κάνουν είναι να δέσουν αυτά τα δύο δεξιά τεταρτημόρια μαζί, να παραθέσουν το σύνολο των πειστικών στοιχείων που υποδεικνύουν ότι το ατομικό και το συλλογικό είναι αδιαχώριστα συνδεδεμένα. Κάθε άνθρωπος είναι μια σύνθετη προσωπικότητα, σύνθετος σε ύλη, σώμα, μυαλό, ψυχή και πνεύμα. Κάθε επίπεδο του σύνθετου αυτού ατόμου είναι στην πραγματικότητα ένα σύστημα από αλληλένδετες συναλλαγές με στοιχεία από το ίδιο επίπεδο ανάπτυξης στον εξωτερικό κόσμο. Σε κάθε επίπεδο, με άλλα λόγια, ο υποκειμενικός κόσμος εμπεριέχεται στο απέραντο δίκτυο αλληλο-υποκειμενικών ή κοινωνικών σχέσεων και αντίστροφα όχι σαν μια μετα-σκέψη ή μια κατά βούληση επιλογή, αλλά σαν ένα προ-δεδομένο γεγονός από το οποίο δεν υπάρχει διαφυγή. Στο βιβλίο 'Up from Eden' εξηγεί και αναλύει την προ/υπερ πλάνη στην κοινωνικο-πολιτισμική σφαίρα. Όπως στην ατομική εξέλιξη η προ/υπερ πλάνη σχετίζεται με τα ψυχολογικά στάδια από τα οποία περνά ο άνθρωπος έτσι και στην ιστορία των πολιτισμών έχουν προταθεί μια σειρά από στάδια-περιόδους που περάσαμε συλλογικά ως λαοί και οι λεγόμενοι 'ρομαντικοί' στο συλλογικό επίπεδο προτείνουν μία οπισθοδρόμηση στην 'μυθική περίοδο' σαν λύση στα σημερινά προβλήματα ενώ στην πραγματικότητα έχουν εξιδανικεύσει το παρελθόν. Επίσης αναλύει τα ψυχολογικά στάδια ανάπτυξης σε σχέση με τις κοινωνικές αυτές περιόδους: από κάθε ψυχολογικό στάδιο ο άνθρωπος βλέπει την ζωή, την πραγματικότητα, την ύπαρξη, από διαφορετική θέση, διαφορετική οπτική γωνία και έτσι δημιουργεί και διαφορετική κοσμοθεωρία, και επομένως όλες είναι αληθινές και αντιστοιχούν στο κάθε στάδιο της ανθρώπινης εξέλιξης (αρχαϊκή, μαγική, μυθική, διανοητική, ψυχική, λεπτοφυής, αιτιατή, μη-δυϊκή). Στο βιβλίο 'Sociable God' μιλάει για τους δύο ξεχωριστούς ρόλους της κάθε θρησκείας: νομιμοποίηση και αυθεντικότητα. Οριζόντια νομιμοποίηση (ερμηνευτική μετάφραση) εννοεί το πόσο καλά μια δεδομένη θρησκεία παρέχει νόημα, ενοποίηση και αξία σε ένα συγκεκριμένο επίπεδο. Κάθετη αυθεντικότητα (ψυχο-πνευματική μεταμόρφωση και αυτό-πραγμάτωση) εννοεί το πόσο καλά μια δεδομένη θρησκεία προωθεί μεταμόρφωση σε υψηλότερα επίπεδα. To '81 γίνεται συντάκτης του περιοδικού 'ReVision' (επιστημονική επιθεώρηση) μαζί με τον Jack Crittenden. Στην επιθεώρηση αυτή θα επιμεληθούν άρθρα από πολλούς γνωστούς επιστήμονες όλων των ειδικοτήτων και θα γράψουν και οι ίδιοι αρκετά αναλύοντας τις διάφορες πλευρές της υπερπροσωπικής ψυχολογίας. Εκείνον τον καιρό θα γράψει το 'Holographic paradigm'. Αυτό το έργο του μαζί με το 'Quantum questions' που εκδόθηκε το '83 εξερευνά τις τελευταίες εξελίξεις στην επιστήμη και την μυστικιστική πλευρά των μεγάλων φυσικών του αιώνα μας. Το '83 είναι και η χρονιά που κάνει την πρώτη του στροφή πέρα από τις θεωρίες της υπερπροσωπικής ψυχολογίας (σε συνέντευξη που θα δώσει μερικά χρόνια μετά στην ιστοσελίδα του εκδοτικού οίκου Shambhala, θα μιλήσει για το τέλος της υπερπροσωπικής ψυχολογίας και την αρχή της ολοκληρωτικής ψυχολογίας). Σε μία άλλη συνέντευξη που έδωσε περιγράφει το καθημερινό του πρόγραμμα: Ξυπνά κατά τις 3 με 4 το πρωί, διαλογίζεται για 2 ώρες και βρίσκεται στο γραφείο του κατά τις 5 με 6, όπου μελετά μέχρι τις 2 το μεσημέρι περίπου. Έπειτα κάνει γυμναστική για μία ώρα (σηκώνει βάρη). 3 με 5 διεκπεραιώνει τις διάφορες καθημερινές δουλειές. Το απόγευμα ή θα συναντήσει φίλους ή θα επικοινωνήσει με τους φίλους-μέλη του Ινστιτούτου ανά την Αμερική, ή θα διαβάσει. Κοιμάται γύρω τις 10. Αυτό το πρόγραμμα ακολουθεί κυρίως όταν κάνει έρευνα για το επόμενο βιβλίο του, που κρατά συνήθως ένα χρόνο. Διαβάζει 2 με 4 βιβλία την ημέρα (μερικά φυλλομετρώντας τα γρήγορα και άλλα διαβάζοντάς τα προσεκτικά 2 και 3 φορές) κρατώντας σημειώσεις. Περνούν έτσι 8-10 μήνες μελετώντας εκατοντάδες βιβλία και το έργο που σκοπεύει να γράψει αρχίζει και διαμορφώνεται στο μυαλό του σχεδόν ολόκληρο. Όταν όμως ξεκινά η περίοδος της συγγραφής, ο ρυθμός αλλάζει δραματικά. Είναι μια πολύ έντονη και εξαντλητική περίοδος όπου γράφει σχεδόν ασταμάτητα για 10 με 15 ώρες την ημέρα, αναβάλλοντας γι' αυτό το διάστημα τις περισσότερες από τις άλλες ασχολίες. Μπαίνει σε μια ασυνήθιστη διάσταση εκπληκτικής διανοητικής εγρήγορσης, κάτι που έχει χαρακτηριστεί ως 'δημιουργικό-εργασιακό σατόρι'. Εξομολογείται χαρακτηριστικά πως η ταχύτητα που ο νους του επεξεργάζεται τις πληροφορίες είναι τρομακτική ακόμα και για τον ίδιο ο οποίος παρατηρεί αυτή την διαδικασία να συμβαίνει στον εαυτό του κατά κάποιο τρόπο ολοκληρωτικά αφοσιωμένος αλλά ταυτόχρονα και αποστασιοποιημένα. Συνήθως σε 1 με 2 μήνες έχει τελειώσει την συγγραφή του χειρόγραφου (ένα από τα βιβλία του το ξεκίνησε Παρασκευή και Δευτέρα πρωί το είχε τελειώσει!). Με το τέλος της συγγραφής φυσικά αρχίζει η πιο αργή διαδικασία της επιμέλειας του κειμένου από τον ίδιο και σε επαφή με τον εκδότη του. Τα περισσότερα έργα του έχουν εκδοθεί από τον οίκο Shambhala Publishers και τον προσωπικό του φίλο Sam Bercholz, που θεωρείτε στην Αμερική από τους καλύτερους οίκους πάνω σε θέματα ανατολικών πνευματικών, φιλοσοφικών, και θρησκευτικών παραδόσεων καθώς και σε πρωτοπόρους δυτικούς στοχαστές, ψυχοθεραπευτές, μελετητές σε θέματα υπερπροσωπικής ψυχολογίας. Το εξαιρετικά ενδιαφέρον σημείο εδώ είναι πως εκτός από την κλασσική διαδικασία έκδοσης για τις περισσότερες θεωρίες και θέματα που αναλύει και αναπτύσσει συμβουλεύεται μια πληθώρα ειδικών από όλους τους τομείς που αγγίζει το θέμα του με συνεχής επικοινωνία, διάλογο και ανάδραση. Η επιθεώρηση που δέχεται το έργο του από την ευρύτερη επιστημονική και ακαδημαϊκή κοινότητα γίνεται μέρος της μελέτης και της εξήγησης του επόμενου και με αυτόν τον τρόπο εξελίσσει και βελτιώνει συνεχώς την σκέψη του και τις θεωρίες του, αφομοιώνοντας και συμπεριλαμβάνοντας όλο και περισσότερα στοιχεία και πλευρές των θεμάτων που διαπραγματεύεται. Στο τέλος του '83 γνώρισε και παντρεύτηκε την Treya Killam (την δεύτερη γυναίκα του ύστερα από έναν προηγούμενο γάμο 9 χρόνων). Λίγες ημέρες αφού παντρεύτηκαν η γυναίκα του θα διαγνωστεί με καρκίνο στον μαστό και από εκείνη την στιγμή θα ξεκινήσει μια 5ετής μάχη του ζευγαριού με την ανίατη αρρώστια. Τα πολύ δύσκολα αυτά χρόνια ο Wilber, ακολουθώντας την επιθυμία της γυναίκας του, τα περιέγραψε σε ένα βιβλίο που επιμελήθηκε και εξέδωσε το 1991 με τίτλο 'Grace & Grit'. Περίπου στα τέλη του '84 θα μετακομίσουν από το Σαν Φρανσίσκο στην λίμνη Τάχο για ένα διάστημα όπου η σχέση τους θα περάσει μια κρίση και ο Wilber θα είναι ένας από τους 200 περίπου κατοίκους της περιοχής που θα κολλήσουν έναν σπάνιο ιό που εξασθενεί το ανοσοποιητικό σύστημα και προκαλεί διάφορες άλλες παρενέργειες. Τότε η διάγνωση δεν είχε όλα τα στοιχεία που γνωρίζουν σήμερα και σε πρόσφατο γράμμα του προς τους φίλους του εξηγεί το πώς εξακολουθεί να περιορίζει τις σωματικές του δυνατότητες αλλά και κατανοεί αναδρομικά το πώς επηρέασε ο ιός αυτός εκείνη την περίοδο της ζωής του. Το βιβλίο αυτό μπορούμε να πούμε πως περιέχει τρεις κεντρικές θεματικές: είναι η ιστορία αγάπης μεταξύ τους, είναι μια εμπειρία μάχης του καρκίνου αλλά είναι και η εκπληκτική αφήγηση της ψυχικής και πνευματικής πορείας και εξέλιξης δυο ανθρώπων αφιερωμένων ολοκληρωτικά σε ένα αυθεντικό υπερπροσωπικό δρόμο. Η συμβουλευτική, η ψυχοθεραπεία, οι μεταμορφωτικές πρακτικές από πολλές παραδόσεις ανατολής και δύσης, σύγχρονες και προαιώνιες βλέπουμε να μπαίνουν σε εφαρμογή με ειλικρίνεια, αγάπη, κατανόηση, ελευθερία, και σεβασμό. Περιέχει αποσπάσματα από το ημερολόγιο που κράτησε η ίδια εκείνα τα χρόνια με σκοπό να γράψει ένα βιβλίο για την αντιμετώπιση του καρκίνου όχι μόνο ως οργανική-κλινική αρρώστια αλλά και ως ψυχολογική μάχη, μαζί με σχόλια του Wilber που συμπληρώνουν την δικιά του πλευρά ως άτομο υποστήριξης. (γι' αυτήν την περίοδο της ζωής τους δες παρακάτω ξεχωριστή ενότητα). Οι αρχές του '89 ήταν οι τελευταίες ημέρες που πέρασαν μαζί. Το '84 έγραψε το βιβλίο 'Transformations of consciousness' (εκδόθηκε το '86) που αναλύει τις συμβατικές και διαλογιστικές διαστάσεις της ανάπτυξης της ανθρώπινης συνείδησης σε συνεργασία με τους Jack Engler και Daniel P. Brown, καταξιωμένους καθηγητές του Χάρβαρντ στον τομέα Ανατολικής-Δυτικής ψυχολογίας. Αυτό το έργο είχε μεγάλη απήχηση εντός και εκτός της ψυχολογικής και πνευματικής κοινότητας και οι New York Times έγραψαν την εξής κριτική «στο βιβλίο αυτό βρίσκουμε την πιο σημαντική και πιο προχωρημένη σύνθεση Δυτικών και Ανατολικών σχολών ψυχολογίας που έχει γραφτεί ως τις μέρες μας». Πάνω στο θέμα του βιβλίου 'Transformations of consciousness' ο Wilber θα γράψει και το 'Spiritual choices' στο οποίο συζητάει εκτενέστερα το πρόβλημα αναγνώρισης αυθεντικών εσωτερικών δρόμων (εκδόθηκε το '87). Τα δύο χρόνια '89 με '91 πέρασε μια πολύ δύσκολη περίοδο επαναπροσαρμογής μετά τον θάνατο της γυναίκας του. Από το '91 και για τρία χρόνια θα μπει σε μια περίοδο απομόνωσης και εντατικής προσωπικής ψυχο-πνευματικής πρακτικής (εκτός από τις απαραίτητες για προς συντήρηση δραστηριότητες σε αυτή την περίοδο θα δει μόνο τέσσερα άτομα). Έζησε πραγματικά σαν ερημίτης ολοκληρωτικά αφοσιωμένος στις μεταμορφωτικές πρακτικές και στην μελέτη και συγγραφή του μεγάλου του έργου 'Sex, ecology and spirituality'. Αυτό θα θεωρηθεί και το αποκορύφωμα της μέχρι τότε φιλοσοφικής τους σκέψης και θα αγκαλιάσει όλους τους σημαντικότερους κλάδους της ανθρώπινης ύπαρξης. Το σχέδιο του είναι να συμπληρωθεί ως τριλογία, την οποία και ονόμασε 'η τριλογία του Κόσμου' (το δεύτερο και το τρίτο μέρος δουλεύει τα τελευταία χρόνια). Η άποψη του Wilber για τον κόσμο είναι πολύ διαφορετική από αυτή των φυσικών επιστημών οι οποίοι βλέπουν την ύλη ως το μόνο αληθινά πραγματικό. Για να δώσει χώρο και στις άλλες διαστάσεις της πραγματικότητας ο Wilber υιοθέτησε τον Πυθαγόρειο όρο του κόσμου (στα αγγλικά η λέξη 'κόσμος' γράφεται 'cosmos' και ο Wilber για να ξεχωρίσει την δικιά του έννοια του όρου χρησιμοποιεί το ελληνικό 'κ' ως αρχικό και κεφαλαίο, δηλ. 'Kosmos' για να υποδηλώνει και την αναφορά στην αρχαία ελληνική καταγωγή). Εκεί όπου στην σύγχρονη εποχή με την έννοια κόσμος ορίζεται η φυσική πραγματικότητα (η οποία δηλώνει την φυσική ως την μόνη τέλεια-αλάθητη και αληθινή επιστήμη), η έννοια Κόσμος αναφέρεται στην παραδοσιακή, αρχαία προ-μοντέρνων επιστημών θεώρηση του σύμπαντος η οποία δεν αναγνώριζε μόνο των φυσική πραγματικότητα αλλά και την ύπαρξη, την ζωή, την διανόηση, την ψυχή και το πνεύμα. Αυτή η θεώρηση μας προσφέρει μια χαρτογράφηση του ίδιου μας του εσωτερικού κόσμου, του κόσμου εκείνου που ποτέ δεν μπορεί να προσεγγιστεί από τις φυσικές αισθήσεις. Τον επόμενο χρόνο, το '96, θα γράψει μια πιο σύντομη και προσιτή στο ευρύ κοινό έκδοση του SES με τίτλο 'A brief history of everything', μεταφρασμένο στα ελληνικά ως 'Ο δρόμος της συνείδησης'. Βλέπουμε πως όπως έγινε και με τα δύο πρώτα βιβλία του γίνεται και τώρα με το SES. Εκδίδει μια δοκιμιακή μελέτη ακαδημαϊκού επιπέδου για να πραγματευτεί όλα τα θέματα της θεωρίας του αναλυτικά και διεξοδικά και ύστερα γράφει και μια περιληπτική έκδοση για το ευρύτερο κοινό (αυτό θα γίνει και με το δεύτερο μέρος της τριλογίας του Κόσμου το οποίο και θα γράψει με την μορφή νουβέλας- το Boomeritis- όπως θα δούμε). Τον επόμενο χρόνο, το '97, θα γράψει ακόμα ένα από τα σημαντικά έργα του, το 'Eye of Spirit', στο οποίο αρχίζει πλέον να μεταμορφώνει την μελέτη του από αναλυτική και ερμηνευτική σε ένα όραμα που σύντομα θα γίνει το θεωρητικό πλαίσιο για το Ολοκληρωτικό Ινστιτούτο που θα ιδρύσει επίσημα αυτά τα χρόνια. Το καλοκαίρι του '97 μια ομάδα φιλάνθρωπων πλησιάζει τον Wilber και του προσέφερε μια σημαντική οικονομική βοήθεια για να ξεκινήσει έναν οργανισμό ή ινστιτούτο το οποίο θα προχωρούσε σε περισσότερο ολοκληρωτικές και συμπεριληπτικές προσεγγίσεις στα πολύπλοκα προβλήματα του κόσμου. Ο Wilber θα καλέσει 400 από τους κορυφαίους ολοκληρωτικούς στοχαστές σε μια σειρά από συναντήσεις. Με την συνεισφορά οικονομικής βοήθειας και από άλλους επιχειρηματίες που ενθουσιάστηκαν με το όραμα και τις προεκτάσεις του αλλά και την ενεργή συμμετοχή του μεγάλου αυτού αριθμού επαγγελματιών από όλους τους κλάδους, ξεκίνησε το ΟΙ. Η χρονιά αυτή είναι και η περίοδος στην οποία θα κρατήσει ημερολογιακές σημειώσεις από την καθημερινή του ζωή, σκέψη και πρακτική- μετά από αίτηση πολλών αναγνωστών του- και θα γράψει το αυτοβιογραφικό 'One Taste', το οποίο δεν είναι μια βιογραφία εφ' όλης της ύλης (από αυτές που γράφονται άλλωστε στο τέλος μιας πορείας) αλλά περισσότερο το απλό 'μοίρασμα' με το αναγνωστικό κοινό του των προσωπικών του σκέψεων και πρακτικών. Ο ίδιος το θεωρεί ως την έκφραση ενός εκ των πλειάδων παραδειγμάτων 'ολοκληρωτικής μεταμορφωτικής' πράξης ζωής. Στο βιβλίο αυτό παίρνουμε και ένα δείγμα από τις σχέσεις του Wilber με την υπερπροσωπική κοινότητα στην Αμερική. Μπορούμε να χωρίσουμε τις ημερολογιακές σημειώσεις στο One Taste στις εξής 4 θεματικές: κάποιες πληροφορίες από την προσωπική του ζωή, τις σκέψεις του σχετικά με το θεωρητικό και συγγραφικό του έργο, τις πνευματικές του πρακτικές, και τέλος τις επαφές του και την σχέση του με την υπερπροσωπική κοινότητα στην Αμερική. Τις δύο πρώτες αναπτύξαμε παραπάνω και την τρίτη θα αναπτύξουμε παρακάτω. Είναι σημαντικό να αναφέρουμε και ορισμένα πράγματα για την τελευταία, για τρεις λόγους: πρώτον αφιερώνει ένα μεγάλο μέρος του βιβλίου σε αυτές, δεύτερον είναι κατά κάποιο τρόπο η βάση του ολοκληρωτικού ινστιτούτου, και τρίτον δείχνει την εξωστρεφής και κοινωνική πλευρά του Wilber (πτυχές για τις οποίες τον είχαν κριτικάρει πως δεν έχει αναπτύξει). Ο Wilber αναφέρεται σε 40 περίπου άτομα με τους οποίους είχε επαφή και φιλία στην διάρκεια του ενός μόνο χρόνου (όλοι καταξιωμένες προσωπικότητες στον χώρο τους)3. Τα τελευταία αυτά χρόνια, από το 96 ως το 2000, κάνει μία στροφή στο ύφος του και πλέον γράφει έχοντας στο νου του όχι μόνο την υπερπροσωπική κοινότητα (και γενικότερα την εναλλακτική counterculture) αλλά το ευρύ 'συμβατικό' κοινό (με την πρόθεση να τον βοηθήσει να προχωρήσει στο μετα-συμβατικό στάδιο της εξέλιξης αντί της οπισθοδρόμησης στον νέο-εποχιακό προ-συμβατικό ναρκισσισμό και μειωτικό ακραίο πλουραλισμό). Αυτή η στροφή παράλληλα γίνεται και λόγω της επέκτασης του μελετητικού του ενδιαφέροντος στους τρεις τομείς που βρίσκει ανταπόκριση και εφαρμογή το 'AQAL μοντέλο' του (από το αγγλικό 'all quadrant all levels all lines'- τα τέσσερα τεταρτημόρια σε όλα τα επίπεδα και όλες τις γραμμές). Ο πίνακας των τεσσάρων τεταρτημορίων είναι ο πιο απλός και συνάμα συνοπτικός τρόπος να συμπεριλάβουμε τις τέσσερις θεμελιώσεις διαστάσεις της ανθρώπινης ύπαρξης: το πάνω-αριστερό είναι το εσωτερικό-ατομικό και προθεσιακό, το πάνω-δεξί είναι το εξωτερικό-ατομικό και συμπεριφορικό, το κάτω-αριστερό είναι το εσωτερικό-συλλογικό και πολιτισμικό, και το κάτω-δεξί είναι το εξωτερικό-συλλογικό και κοινωνικό. Με άλλα λόγια το εγώ, το εμείς και το αυτό. Το πρώτο μελετάται από την αναπτυξιακή ψυχολογία και στις συμβατικές και στις στοχαστικές της μορφές, το δεύτερο μελετάται από την νευρολογία και τις γνωστικές επιστήμες, το τρίτο από την ανθρωπολογία και τις ουμανιστικές επιστήμες (humanities), και το τέταρτο από την κοινωνιολογία, την γεωπολιτική, κτλ. Επίσης χρησιμοποιεί τα διάφορα επίπεδα-δομές της συνειδητότητας και τις διάφορες γραμμές ανάπτυξης (γνωστική, ηθική, καλλιτεχνική, ενδοπροσωπική, συναισθηματική, κοινωνική, πνευματική, κ.α., 24 στο σύνολο). Έτσι με αυτήν την έννοια έχουμε μια ολοκληρωτική προσέγγιση που συμπεριλαμβάνει και τις τέσσερις θεμελιώδης διαστάσεις της ύπαρξης, όλα τα εξελικτικά επίπεδα της συνείδησης του ανθρώπου, και σε όλες τις ανεξάρτητες αναπτυξιακές γραμμές. Οι τομείς λοιπόν εφαρμογής αυτού του μοντέλου είναι: η εκπαίδευση, η πολιτική θεωρία και οι επιχειρήσεις. Ωριμάζει έτσι πλέον το άνοιγμα που είχε αρχίσει από το '83 πέρα από τα όρια της ψυχολογίας και ταυτόχρονα κάνει μια αυτοκριτική στον ερμητισμό της υπερπροσωπικής ψυχολογίας. Το '97 λοιπόν μας λέει στο 'One Taste' πως έχει ήδη τελειώσει ένα χειρόγραφο στο οποίο αναπτύσσει τις δυνατότητες και την επιτακτική ανάγκη των ημερών μας για μια ενσωμάτωση και συμφιλίωση των επιστημών με τις θρησκείες (ένα θέμα κεντρικό στους προβληματισμούς του Wilber το οποίο είχε αναπτύξει πολύπλευρα και σε προηγούμενα βιβλία του αλλά απευθυνόμενος περισσότερο στο εναλλακτικό κοινό). Το βιβλίο αυτό εκδόθηκε το '98 από έναν από τους πιο κεντρικούς εκδοτικούς οίκους της Αμερικής (Random house) με τον τίτλο 'The marriage of sense and soul' και πήρε εξαιρετικές κριτικές και αποδοχή από το ευρύτερο κοινό καθώς και από εξέχοντα πρόσωπα της πολιτικής και των ακαδημαϊκών. Επίσης αυτά τα χρόνια θα επιμεληθεί την έκδοση των συλλογικών του έργων σε 9 τόμους και έτσι γίνεται ο μοναδικός θεωρητικός της ψυχολογίας και φιλόσοφος του οποίου τα συλλογικά έργα εκδίδονται εν ζωή. Θα προσθέσει εκτενείς εισαγωγές στο κάθε έργο του στις οποίες φαίνεται μια εκπληκτική συνέχεια και συνοχή σε όλη την πορεία και εξέλιξη της φιλοσοφίας του μέχρι σήμερα, θα προσθέσει τα πολυάριθμα άρθρα και συνεντεύξεις που έχει γράψει και δώσει αυτά τα χρόνια και θα χωρίσει το έργο του σε τέσσερις γενικές φάσεις (με την παρούσα που διανύει να είναι η πέμπτη, δες επίλογο για σύνοψη). Ένας από τους τόμους είναι ένα νέο βιβλίο με τίτλο 'Integral psychology' ως το μανιφέστο για το πέρασμα από την υπερπροσωπική ψυχολογία στην ολοκληρωτική. Το 2000 λοιπόν με την αναγγελία της ίδρυσης του Ολοκληρωτικού Ινστιτούτου (Integral Institute) εκδίδει και το βιβλίο 'A brief theory of everything' στο οποίο αναπτύσσει το ολοκληρωτικό όραμά του για την επιστήμη, την πνευματικότητα, την πολιτική και τις επιχειρήσεις. Το ΟΙ είναι ένας μη-κερδοσκοπικός οργανισμός αφοσιωμένος στην ενοποίηση σώματος, μυαλού, ψυχής και πνεύματος στον εαυτό, στον πολιτισμό και στην φύση. Αυτό το ολοκληρωτικό όραμα προσπαθεί να τιμήσει και να ενοποιήσει τον μεγαλύτερο όγκο έρευνας από τον μεγαλύτερο αριθμό κλάδων – συμπεριλαμβανομένου των φυσικών επιστημών (φυσική, χημεία, βιολογία, νευρολογία, οικολογία), τέχνες, ηθική, θρησκείες, ψυχολογία, πολιτική, επιχειρήσεις, κοινωνιολογία, και πνευματικότητα. Το ΟΙ οδεύει με την υπόθεση ότι τμηματικές προσεγγίσεις στα παγκόσμια προβλήματα – πόλεμος, πείνα, αρρώστιες, λιμός, υπερπληθυσμός, στέγαση, τεχνολογία, εκπαίδευση – όχι μόνο δεν μπορεί πλέον να βοηθήσει αλλά συνήθως γίνεται μέρος του προβλήματος, και υπάρχει η ανάγκη να αντικατασταθούν με προσεγγίσεις οι οποίες είναι πιο συνοπτικές, συστηματικές και ολοκληρωτικές4. Τέλος να πούμε για την συνέχεια της τριλογίας την οποία δουλεύει τα τελευταία χρόνια. Το αρχικό υλικό που προόριζε για τρίτο μέρος, το οποίο είχε ήδη συλλάβει και γράψει, το ανασύνταξε και μέρος αυτού εξέδωσε ως μυθιστόρημα την άνοιξη του '02 με τίτλο 'Boomeritis' ('μπουμερίτιδα'5 θα μπορούσαμε να πούμε, η παθολογία δηλαδή της γενιάς των μπούμερς για τους οποίους μιλήσαμε στις υποσημειώσεις) και το υπόλοιπο μέρος που είναι πιο 'τεχνικό' και θεωρητικό το έχει αναρτήσει στην ιστοσελίδα του εκδοτικού οίκου στο διαδίκτυο ως παράπλευρες σημειώσεις και εκτενής υποσημειώσεις (Boomeritis sidebars και endnotes στο wilber.shambhala.com). Στο δεύτερο μέρος εργάζεται αυτόν τον καιρό. Αυτό είναι και το πρώτο βήμα στην πεζογραφία που κάνει ο Wilber. Η δομή του βασίζεται σε χαρακτηριστικά μεταμοντέρνα στοιχεία θέλοντας με αυτόν τον τρόπο να εκφράσει ακριβώς αυτό που θα σχολιάσει (ή με άλλα λόγια να κάνει ένα παίγνιο με τον φαύλο κύκλο μέσα στον οποίο βάζει τον εαυτό της η μεταμοντέρνα γραφή). Ο κεντρικός χαρακτήρας έχει το όνομα του ίδιου του συγγραφέα (ναρκισσισμός, η γλώσσα και τα θέματα παρμένα από το ολοκληρωτικό όραμα του ίδιου), υπάρχουν παράλληλες ιστορίες που ξεδιπλώνονται ταυτόχρονα (πολλαπλότητα διαστάσεων και επιπέδων), υποστηρίζει πως έχει την λύση σε όλα τα προβλήματα (σωσίας με το νέο paradigm), αληθινοί και φανταστικοί χαρακτήρες μαζί (συγκεχυμένα όρια πραγματικού και φανταστικού-εικονικού), avant-guard των δημοφιλή επιστημών (νανοτεχνολογία και τεχνητή νοημοσύνη ενάντια ανθρώπινης φυλής), συνεχές καυστικό χιούμορ και κυνικές εξυπνάδες. Η κεντρική πλοκή περιστρέφεται γύρο από το ερώτημα: ποιος θα ανακαλύψει πρώτος τον Θεό (με την έννοια της πανταχού παρούσας συνειδητότητας), ο άνθρακας ή η σιλικόνη? (εννοώντας την ζωή του ανθρώπου με σάρκα και οστά ή την εικονική νοημοσύνη των υπολογιστών). Ένα άλλο ενδιαφέρον στοιχείο της δομής του μυθιστορήματος σχετικά με τις ερωτικές φαντασιώσεις του κεντρικού χαρακτήρα είναι πως έχουν τοποθετηθεί περίπου σε κάθε 10 λεπτά ανάγνωσης του κειμένου βασιζόμενη σε μια έρευνα που υποστηρίζει πως οι άντρες έχουν σεξουαλικές φαντασιώσεις σε τακτά χρονικά διαστήματα. Όμως αυτές οι ερωτικές φαντασιώσεις ακολουθούν μια εξελικτική πορεία και δεν είναι άλλη από τα γνωστά επίπεδα της ανθρώπινης συνειδητότητας από τα πρώιμα-σωματικά, στα ώριμα-διανοητικά μέχρι τα πνευματικά της απόλυτης κοσμικής ενότητας. Ο Wilber παρατηρεί πως η μεταμοντέρνα κουλτούρα έχει δυο κεντρικές παθολογίες: έλλειψη βάθους-επιπεδοποίηση των πάντων και ειρωνεία-κυνισμό. Ο ακραίος πλουραλισμός ('πράσινη μέμε'6) μας έχει εφοδιάσει με διάφορους τρόπους να ξεφεύγουμε την σοβαρή και δημιουργική κριτική πάνω σε αυτά τα προβλήματα και έτσι ο Wilber προτείνει πως μόνο η χρήση δυο δημοφιλή στοιχείων μέσα από την ίδια την κουλτούρα με τον κατάλληλο τρόπο θα μπορούσαν να ανοίξουν τα μάτια του εγωκεντρισμού και έτσι προτείνει και χρησιμοποιεί το σεξ (μέσω των ερωτικών φαντασιώσεων) και την έκσταση (μέσο των ασυνήθης-διευρυμένων καταστάσεων της συνείδησης). Η νεότερη γενιά μεγαλωμένη μέσα σε αυτό το κλίμα (το οποίο έχουν εδραιώσει οι boomers) χαμένη από ουσία και νόημα έχει αποκτήσει μια τεμπέλικη συμπεριφορά. Το βιβλίο αυτό λοιπόν προσπαθεί να απαντήσει στο ερώτημα 'μετά την ειρωνεία τι υπάρχει?' Τα ακαδημαϊκά σεμινάρια λοιπόν που έχει στρατηγικά παραθέσει ο συγγραφέας έχουν την μορφή θεραπευτικών συνεδριών για να καθοδηγήσουν την νέα γενιά μέσα στην κοσμοκεντρική οπτική. Πέρα από την μεταμοντέρνα ειρωνεία υπάρχει το Αυθεντικό και Πρωτότυπο Πρόσωπό μας!…
Υποσημειώσεις: Μέρος Β
ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟ
Γ. Θεραπεία & πνευματικότητα στην ζωή και τον θάνατο της Treya Killam WilberΣτο τέλος του '83 ο Wilber γνώρισε την Treya Killam και πολύ σύντομα αποφάσισαν πως ήθελαν να παντρευτούν και πως είχαν βρει πραγματικά την αδελφή ψυχή τους. Μόλις παντρεύτηκαν και πριν το γαμήλιο ταξίδι τους ανακάλυψαν πως η Treya είχε καρκίνο στον μαστό. Μέσα στις επόμενες μέρες του πανικού ερχόμενοι αντιμέτωποι με μια θανάσιμη αρρώστια για τον οποία γνώριζαν ελάχιστα συνειδητοποίησαν πως το κλειδί στην μάχη αυτή εκτός των άλλων ήταν η καλύτερη δυνατή πληροφόρηση. Έτσι εξαντλήθηκαν στο να μάθουν από ιατρούς, από φίλους, από βιβλία και επιστημονικά συγγράμματα όσες περισσότερες πληροφορίες ήταν δυνατό και να κατανοήσουν την βιολογική πλευρά της αρρώστιας αλλά και τις πιθανές θεραπείες που προσφέρονταν. Τα επόμενα 5 χρόνια έδειξαν στο ζευγάρι από πρώτο χέρι όχι μόνο την δυσκολία στον τομέα της αποσπασματικής πληροφόρησης και της μεμονωμένης συμβουλής αλλά και την θεραπευτική και ψυχολογική/ κοινωνική πλευρά της αρρώστιας. Υπάρχει μια θεμελιώδης διαφορά μεταξύ της αρρώστιας όταν λαμβάνεται ως βιολογικό άψυχο αντικείμενο- η ασθένεια- λέγοντας 'τα κύτταρα του καρκίνου' για παράδειγμα και της αρρώστιας όταν μιλάμε υποκειμενικά για τον άνθρωπο- ο άρρωστος- λέγοντας 'ΕΧΩ καρκίνο'. Όταν μιλάμε για το αντικείμενο της ασθένειας τότε χρησιμοποιούμε αντικειμενικά γεγονότα και στατιστικές ενώ όταν αναφερόμαστε στον άνθρωπο ασθενή τότε αμέσως μπαίνουν ερμηνευτικά ερωτήματα καθώς και κοινωνικά στερεότυπα, θρησκευτικά πιστεύω, οι ιδέες και οι συλλογικές αντιλήψεις που έχουν δημιουργηθεί στην κάθε κοινωνία με τα χρόνια, καθώς και η ψυχολογία της ανάρρωσης και η αυτοδύναμη της ίασης όπως έχει δοθεί ιδιαίτερη σημασία τα τελευταία χρόνια. Όταν πρέπει να μάθουμε για το αντικείμενο της ασθένειας θα ρωτήσουμε τι και πως ενώ όταν αναφερόμαστε στον άνθρωπο θα ρωτήσουμε γιατί και αμέσως οι υποκειμενικές ερμηνείες είναι εκεί που ψάχνει η ανθρώπινη καρδία ένα αποκούμπι για νόημα και ουσία στα υπαρξιακά ερωτήματα που γεννιούνται. Για να δείξει την δυσκολία του θέματος αυτού ο Wilber δίνει παραδείγματα διαφορετικής ερμηνείας της αρρώστιας από 11 κεντρικές κοινωνικές πηγές: Χριστιανική, Ιατρική, ψυχολογική, Υπαρξιακή, Ολιστική, Επιστημονική, Γνωστική, Βουδιστική, Καρμική, Νέο-εποχιακή, Μαγική. Στην διάρκεια λοιπόν αυτών των πρώτες εβδομάδων σχολαστικής και εντατικής διείσδυσης στον κόσμο και της αντικειμενικής πληροφορίας αλλά και της υποκειμενικής ερμηνείας έκαναν παράλληλα και μεγάλες συζητήσεις προσπαθώντας με ειλικρίνεια και καθαρότητα να βάλουν κάτω όλα τα πιθανά σημεία στην ζωή της που χρειάζονταν βελτίωση, που μπορεί με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, λίγο ή πολύ, επιστημονικά τεκμηριωμένα ή απλά η κοινή γνώμη, να είχαν επηρεάσει την δημιουργία αυτής της αρρώστιας. Όμως κρατώντας πάντα στο νου την πεποίθηση πως όποια αλλαγή προχωρούσε να κάνει ήταν επειδή θα βοηθούσε την ζωή της γενικότερα και όχι μόνο λόγω της εμφάνισης της αρρώστιας. Είναι μια σημαντική δήλωση την οποία πρέπει να κρατάμε ζωντανή σε τέτοιες περιπτώσεις γιατί αλλιώς κινούμαστε με λανθασμένο κίνητρο. Στην λίστα λοιπόν με τις πιθανές επιρροές στοχάστηκε βαθιά σε όλα τα επίπεδα της ανθρώπινης ύπαρξης από το βιο-σωματικό, στο συναισθηματικό, στο διανοητικό, μέχρι το ψυχικό και πνευματικό επίπεδο, και στην λίστα με τις πιθανές επιτακτικές ενέργειες βελτίωσης κοίταξε με σεβασμό και ανοικτό μυαλό και τις ορθόδοξες σύγχρονες ιατρικές μορφές καταπολέμησης αλλά και τις πιο ήπιες, εναλλακτικές, και ενεργειακές λύσεις. Ύστερα λοιπόν από αυτό το πρώτο διάστημα πήραν την απόφαση και έκαναν την επέμβαση και προσπάθησαν να συνεχίσουν την ζωή τους εστιάζοντας περισσότερο στο ζωντανότερο κίνητρο που τους δόθηκε για να αγκαλιάσουν με περισσότερο πάθος την ζωή και να την εκτιμήσουν βαθύτερα παρά στις πιθανότητες επανεμφάνισης του καρκίνου. Σε αυτή την δεύτερη περίοδο η Treya αποφάσισε πως αυτό που την άγγιζε βαθύτερα να ασχοληθεί ήταν πάνω στην υποστήριξη ατόμων με καρκίνο. Στην αρχή αυτό είχε την μορφή βιβλίων και συγγραμμάτων αλλά αργότερα όπως θα δούμε παρακάτω προχώρησε και στην ίδρυση ενός κέντρου υποστήριξης. Σε αυτό έφτασε ύστερα από τον στοχασμό και την αναδρομή της μέχρι τότε πορείας από την οικολογική και εναλλακτική κοινότητα Findhorn στην Σκοτία μέχρι την ενεργεί συμμετοχή και ακτιβισμό πίσω στην Αμερική με τον οργανισμό Windstar και το Ινστιτούτο Rocky Mountain. Είχε υπάρξει όλα της τα χρόνια ένα πολύ δραστήριο και ενεργό άτομο και αυτό το χτύπημα της μοίρας δεν την έκανε να σταματήσει αλλά να προσθέσει την πλευρά του χαρακτήρα της που έλλειπε, την ποιότητα του 'απλά είμαι, υπάρχω', την δεκτικότητα, το 'αφήνομαι στα χέρια του Θεού', το 'εμπιστεύομαι ότι έρχεται καλό ή κακό ολοκληρωτικά', το 'συγχωρώ τον εαυτό μου και τους άλλους'. Η Treya είχε σπουδάσει και μελετήσει για χρόνια το πλούσιο υλικό της υπερπροσωπικής ψυχολογίας αλλά και είχε ασκηθεί σε πνευματικές πρακτικές και του Χριστιανισμού και του Βουδισμού, ήταν φυτοφάγος για πολλά χρόνια και πρόσεχε πάντα την φυσική της κατάσταση με γυμναστική. Μερικούς μήνες μετά την πρώτη επέμβαση και ενώ είχαν μπει πάλι σε έναν κάπως φυσιολογικό ρυθμό στην ζωή τους, τους χτύπησε το δεύτερο άσχημο με μια επανεμφάνιση του καρκίνου το οποίο και σήμαινε πως ήταν προχωρημένου βαθμού (τέταρτο στάδιο, τέταρτου βαθμού). Αποφάσισαν μετά από την συμβουλή των γιατρών τους να προχωρήσει σε χημειοθεραπεία επιθετικής μορφής και πήγαν στο νοσοκομείο M.D. Anderson στο Τέξας όπου υπήρχε ένας άριστος ιατρός για την θεραπεία αυτή. Η χημειοθεραπεία όπως και έχει καταγραφεί από όλους τους ασθενείς είναι μια τρομακτικά επίπονη αλλά και ψυχοφθόρα διαδικασία σχεδόν αβάσταχτη και ο Wilber είχε σταθεί στο πλάι της όλες εκείνες τις μέρες διαβάζοντάς της τα αγαπημένα της αποσπάσματα από πνευματικά κείμενα. Κάποιες στιγμές η ποιότητα της ψυχικής αταραξίας που αναπτύσσεται με τον διαλογισμό την βοηθούσε αρκετά αλλά υπήρχαν και άλλες όπου τα δηλητηριώδη χημικά νικούσαν την μάχη. Αμέσως μετά από μία τέτοια διαδικασία συνήθως ο ασθενής βρίσκεται και μια υπερβολικά ευαίσθητη και ευάλωτη φάση και βιολογικά αλλά και ψυχολογικά. Την περίοδο αυτή είχαν αποφασίσει να μετακομίσουν έξω από τον San Francisco όπου έμεναν και είχαν βρει ένα ειδυλλιακό σπίτι σε ήσυχο λόφο πάνω στην λίμνη Τάχο της Καλιφόρνιας. Στους μήνες όμως αυτούς βγήκαν πολλά συναισθήματα και σκέψεις που είχαν ταλαιπωρήσει και τους δυο, άλλα τα είχαν καταπιεί και άλλα τα είχαν παραβλέψει και με όλη την ψυχολογική πίεση αλλά και την σωματική κούραση της συνεχούς μάχης κατά της αρρώστιας έφτασαν να περάσουν την πιο άσχημη συναισθηματική τους περίοδο και να ξεσπάσουν ο ένας στον άλλο. Στο σημείο που δεν πήγαινε άλλο κάθισαν και κουβέντιασαν και αποφάσισαν να γυρίσουν στο San Francisco και ξεκίνησαν να βλέπουν έναν ψυχολόγο σύμβουλο ζευγαριών για ένα χρόνο το οποίο και τους βοήθησε και προσωπικά αλλά και έβγαλε την σχέση τους από την δυσάρεστη φάση. Άρχισε ο καθένας να γίνεται περισσότερο συνειδητός στις νέες απαιτήσεις που είχε δημιουργήσει η μόνιμη πλέον παρουσία της αρρώστιας στην ζωή τους, πιο προσεκτικός ο ένας προς τον άλλον αλλά ταυτόχρονα μαθαίνοντας να κρατούν και την προσωπική τους ισορροπία. Τις περισσότερες φορές η επίγνωση και οι συμβουλές που βγαίνουν από την ψυχοθεραπεία είναι σχετικά απλές και εύκολο να τις κατανοήσουμε, το δύσκολο μέρος είναι να της ζήσουμε, να την βάλουμε σε καθημερινή εφαρμογή και με υπομονή να παρατηρούμε τις παλιές συνήθειες και τρόπους άμυνας και να τις αντικαθιστούμε με πιο ευγενικές και λεπτές. Σε μία από τις συζητήσεις τους που παραθέτει φαίνεται με πολύ όμορφο τρόπο πως έχουν καταφέρει να αποστασιοποιηθούν από τις φοβίες και τις νευρώσεις που έχουν και να παρατηρούν με ειλικρίνεια και καθαρότητα πως τα προσωπικά ψυχολογικά θέματα επηρεάζουν την δυναμική της σχέσης και των πράξεων τους. Εδώ συμπληρώνει ο Wilber πως όσο σημαντική και αν είναι η συμβουλευτική ζευγαριών, η πραγματική δουλειά με τον εαυτό μας γίνεται εσωτερικά και ατομικά. Η Treya έκανε χρόνια βιπάσσανα διαλογισμό μεταξύ άλλων και ο Wilber Ζεν, Θιβετιανικό Βουδισμό, Ντόγκεν μεταξύ άλλων. Συνέχισαν λοιπόν μαζί ως αφοσιωμένοι αναζητητές να παρακολουθούν την διδασκαλία διαφόρων δασκάλων και σε κάποιο σημείο βρήκαν έναν που άγγιξε την ψυχή και των δύο και αφιερώθηκαν μεταξύ άλλων στην μελέτη και άσκηση που τους συμβούλευε. Ο Wilber εξηγεί πως γενικότερα το θέμα της επιλογής πνευματικής καθοδήγησης και πορείας έχει δυο θεμελιώδης προσεγγίσεις που αν και οδηγούν στο ίδιο απώτερο σημείο, οι δρόμοι τους διαφέρουν. Ο ένας είναι ο δρόμος του αναζητητή-μαθητή και ο άλλος είναι ο δρόμος του αφοσιωμένου και πιστού οπαδού. Ο ένας μπορούμε να πούμε πως χρησιμοποιεί περισσότερο την γνώση και το άνοιγμα του νου ενώ ο άλλος την αγάπη και το άνοιγμα της καρδίας. Εμείς εδώ στην σύγχρονη φιλελεύθερη δύση έχουμε μια φοβία προς τον δεύτερο δρόμο, μια επιφύλαξη στο να δοθούμε ολοκληρωτικά σε έναν δάσκαλο, να χάσουμε τον έλεγχο από τα χέρια μας, εν μέρει δικαιολογημένα διότι έχει καταχραστεί στο παρελθόν αυτή η στενή και λεπτή σχέση δάσκαλου και μαθητή, εν μέρει λόγω του ότι υπάρχουν πολλές περιπτώσεις χαλιναγώγησης στην παιδική μας ηλικία αλλά και στο κοινωνικό-συλλογικό επίπεδο που αντιδρούμε σε όποια μορφή εξωτερικής εξουσίας. Φαίνεται λοιπόν πιο ταιριαστό στην δυτική ψυχοσύνθεση το μονοπάτι του αναζητητή, χωρίς όμως αυτό να σημαίνει πως δεν μπορεί να δουλευτεί το άνοιγμα της καρδιάς με άλλον τρόπο. Αυτό που βλέπουμε πως συνέβη στο ζευγάρι είναι ένα παράδειγμα της ολοκληρωτικής παράδοσης και αφοσίωσης στις σχέσεις αγάπης που μπορεί να κάνουμε, μπορεί να γίνει λοιπόν η σχέση ενός ζευγαριού το αντίστοιχο εργαστήρι όπου θα δουλευτεί και αυτός ο δεύτερος δρόμος της καρδιάς. Σχετικά με αυτή την πολικότητα (αναζητώ-αφήνομαι) ο Wilber παρατηρεί πως το κλασσικό μοντέλο Γιν και Γιανγκ εκφράζεται και με πολλούς άλλους τρόπους όπως στο σκέφτομαι-αισθάνομαι, στον πολιτισμό-φύση, είμαι-έχω, ουρανός-γη, κ.α. Αυτό που ονομάζουμε πνεύμα όμως δεν βρίσκεται ούτε στο ένα ούτε στο άλλο αλλά στο πάντρεμα τους! Με αυτήν την έννοια ο άντρας και η γυναίκα είναι το ιδανικό ζεύγος αυτής της πολικότητας που με την αγάπη, τον σεβασμό και την τιμή μπορούν να γευτούν την θεϊκή ένωση. Για την ίδια την Treya ο Χριστιανισμός και ο Βουδισμός δεν ήταν δυο παραδόσεις που συγκρούονταν η μια με την άλλη αλλά αντίθετα που συμπληρώνει η μία την άλλη. Παρόλο που είχε δοκιμάσει διάφορες εναλλακτικές μεθόδους προσέγγισης του πνεύματος η βασικές της πρακτικές και πίστη έμεινε και δυνάμωσε μέσα από το πάντρεμα του Χριστιανισμού και του Βουδισμού στην θεωρία και στην πράξη! Μετά από τις μέχρι τώρα άσχημες εξελίξεις του καρκίνου ανακαλύπτουν πως η Treya έχει και διαβήτη! Σε αυτό το σημείο αρχίζουμε να παρατηρούμε την εκπληκτική ψυχική αταραξία που έχει αρχίσει να αναπτύσσεται πολύ έντονα στην Treya και ο τρόπος που αντιμετωπίζει από εδώ και στο εξής τα όλο και πιο δυσάρεστα νέα που ακολουθούν. Αυτή η ποιότητα του 'είμαι και απλά υπάρχω ατάραχος από το κακό και το καλό' και η πλευρά του χαρακτήρα της που ήταν κρυμμένη περισσότερο έχει πλέον ωριμάσει και η εγκάρδια δεκτικότητά της αφήνει άφωνους γιατρούς και φίλους. Σε αυτό το σημείο επισκέπτονται και δοκιμάζει και κάποιες ενεργειακές θεραπείες από τις πολλές εναλλακτικές που υπάρχουν στην χώρα. Στο Σαν Ντιέγκο θα έχει μια πολύ ευχάριστη επαφή με μια ψυχική θεραπεύτρια που μπορεί η συμβατική και ορθόδοξη ιατρική να μην αποδέχεται (και καλώς να πολεμά τους τσαρλατάνους) αλλά υπάρχουν μερικές ποιότητες ανθρωπιάς που μπορείς να πάρεις από χαρισματικούς ενεργειακούς θεραπευτές που ο ιατρικός κλάδος έχει κατηγορηθεί πως στερείται αρκετά. Ο Wilber εξηγεί πως μπορεί να μην γνωρίζουμε επιστημονικά πως ακριβώς μπορεί να δουλεύουν μερικές εναλλακτικές μέθοδοι που πράγματι φαίνεται να έχουν χειροπιαστά αποτελέσματα αλλά αυτό οφείλεται περισσότερο στο ότι τα μοντέλα ερμηνείας που χρησιμοποιούμε είναι περιορισμένα και δεν λαμβάνουν καθόλου τις σημαντικές ψυχικές και πνευματικές διαστάσεις του ανθρώπου1. Σε αυτό το στάδιο έχουν πλέον ωριμάσει αρκετά μέσα τους τα πολλαπλά 'παθήματα και μαθήματα' που καταιγιστικά χτυπούν τους ανθρώπους που αποκτούν μια ανίατη αρρώστια και αυτό φαίνεται στα άρθρα που γράφουν και οι δύο σε γνωστά ψυχολογικά περιοδικά της χώρας για το τι συνεπάγεται να έχεις καρκίνο από μια ολοκληρωτική σκοπιά, πως μπορείς να αντιμετωπίσεις την αντικειμενική και την υποκειμενική πλευρά της ασθένειας, για το τι πραγματικά βοηθάει και τι κάνει περισσότερο κακό παρά καλό, για την πιο ανθρώπινη πλευρά στο σύστημα υποστήριξης, κ.α. Η ανταπόκριση που λαμβάνουν είναι πολύ μεγάλη και δείχνει την αναγκαιότητα του μοιράσματος αυτού των εμπειριών που προκύπτουν περισσότερο από την ανθρώπινη και πιο πνευματική προσέγγιση παρά την μόνο βιολογική- ιατρική. Το '87 επιστρέφουν στο Άσπεν του Κολοράντο όπου και είχαν ζήσει στο παρελθόν και οι δύο και είναι ένα οικείο περιβάλλον γι' αυτούς. Παρουσιάζεται ακόμα μια επανεμφάνιση του καρκίνου, χειρότερης μορφής αυτή την φορά, μετάσταση στα πνευμόνια και στον εγκέφαλο. Αποφασίζουν μετά από πολλές συζητήσεις με ειδικευμένους γιατρούς να πάνε στην Βόννη της Γερμανίας στην Janker κλινική όπου ένας γνωστός ιατρός εφαρμόζει μια προχωρημένη μέθοδο εντατικής θεραπείας. Είναι σχεδόν η τελευταία τους ελπίδα σε αυτό το σημείο που αρχίζουν πλέον τα πράγματα να φαίνονται πολύ αρνητικά για το μέλλον- δεν θέλει κανείς φυσικά να το βάλει κάτω ούτε μπορεί να το χωρέσει ο νους αλλά είναι σχεδόν βέβαιο πως δεν υπάρχουν και πολλές ελπίδες ανάρρωσης. Αυτή την φορά η θεραπεία μπορεί να ήταν πιο έντονη από την προηγούμενη και να είχε και δυσάρεστες επιπλοκές αλλά ομολογεί πως δεν ήταν καθόλου ψυχοφθόρα σε σχέση με την χημειοθεραπεία που είχε κάνει την πρώτη φορά στο Τέξας2. Σε ένα από τα περιστατικά που διηγείται ο Wilber από τους μήνες που πέρασαν στην Βόννη- η Treya στο δωμάτιο του νοσοκομείο και αυτός να την βοηθά, να την στηρίζει και να της παρέχει ότι χρειαζόταν- βλέπουμε την αλχημεία της κάθαρσης μέσα από απλές, καθημερινές καταστάσεις. Η συναισθηματική φόρτιση για τα άτομα υποστήριξης είναι εξίσου μεγάλη και σίγουρα το μοίρασμα και η ειλικρίνεια είναι πρωτεύον αλλά μερικές φορές η αποφόρτιση δεν χρειάζεται να ρίχνεται πάνω στον σύντροφο και είναι πολύ πιο υγιές να διοχετεύεται σε άλλης λογής καθαρτικά βιώματα. Σαν μια σκηνή αναπλασμένη από τον Αλέξη Ζορμπά του Καζαντζάκη διηγείται μια μεθυστική και χορευτική εμπειρία που είχε σε ένα χωριό της Γερμανίας μεταξύ αγνώστων που δεν μιλούσε καν την γλώσσα τους. Επιστρέφοντας στην Αμερική μετά το τέλος της θεραπείας στην Βόννη η οποία δεν πήγε τόσο καλά όσο ευελπιστούσαν σταμάτησαν στην Νέα Υόρκη και ξεκίνησαν αμέσως ένα ακόμα εναλλακτικό πρόγραμμα, αυτή την φορά πιο κλινικό παρά ενεργειακό, παρόλα ταύτα με την σχετική αμφισβήτηση των συμβατικών ιατρών γύρο από το θέμα. Η Treya μπαίνει σε αυτή που μέλει να είναι και η τελευταία της δυναμική προσπάθεια καταπολέμησης της ασθένειας με μια ειδική ήπια θεραπεία ενζύμων τα οποία νεκρώνουν τα καρκινικά κύτταρα. Ταυτόχρονα επιστρέφοντας στον Κολοράντο συνεχίζει την εντατική προσωπική της ενιαία πρακτική που περιελάμβανε αυστηρή δίαιτα και ιδιαίτερη προσοχή στην διατροφή, καθημερινή γυμναστική, διαλογισμό, μελέτη των πνευματικών γραφών, ημερολόγιο και σημειώσεις, επανάληψη καταφατικών αποφάσεων (τα 'affirmation' είναι μια διαδεδομένη μέθοδος υποκίνησης του εαυτού και ευθυγράμμισης του στόχου και σκοπού που έχει θέσει στον εαυτό του μέσο των πρακτικών που ασκεί). Αυτή είναι ακόμα μία πολύ δύσκολη περίοδος όπου οι ιατρικές αναλύσεις δείχνουν πως οι όγκοι μεγαλώνουν αλλά ο ιατρός που την παρακολουθεί τους μήνες της Kelley/Gonzales θεραπείας την καθησυχάζει πως είναι απλά νεκρά καρκινικά κύτταρα. Μέσα σε αυτούς τους μήνες η Treya θα δείξει εκπληκτική δύναμη και πειθαρχία στο δύσκολο αυτό πρόγραμμα και θα καταφέρει να επιτύχει αποτελέσματα εντυπωσιακά στο ιστορικό του προγράμματος με το πρόβλημα πως οι όγκοι είχαν μεγαλώσει επικίνδυνα και έτσι αναγκάζονται να κάνει επέμβαση στον εγκέφαλο όπου και της αφαιρούν πράγματι μεγάλα μέρη νεκρών καρκινωμάτων. Έχει αρχίσει όμως να δυσκολεύεται αρκετά στην όραση της αλλά και το σώμα της εξασθενεί μετά από αυτή την έντονη δοκιμασία. Ο μη-κερδοσκοπικός οικολογικός οργανισμός Windstar που έχει βοηθήσει στην ίδρυση οργανώνει ένα συμπόσιο και την καλεί να είναι ένας από τους ομιλητές. Με πολύ λίγα αλλά βαθύτατα μεστά λόγια συνοψίζει την πεντάχρονη αυτή πάλη της με τον καρκίνο και τελειώνει «επειδή δεν μπορούσα πλέον να αγνοήσω τον θάνατο, έδωσα ακόμα περισσότερη προσοχή στην ζωή!»… και θα γράψει τις τελευταίες στιγμές πριν αφήσει το πνεύμα της να σιγοσβήσει 'χρειάζεται χάρη, ναι, και επιμονή'… Και έτσι ξεκινούν στις αρχές του '89 οι τελευταίες 48 εκπληκτικές τελευταίες ώρες της Treya. Αποφασίζει εξαντλημένη αλλά όχι ηττημένη να σταματήσει την προσπάθεια και να προετοιμάσει το πνεύμα της να δεχθεί τον θάνατο. Σε όλες τις πνευματικές παραδόσεις η στιγμή του θανάτου είναι μια πολύ σημαντική στιγμή για την ψυχή και το πνεύμα του ανθρώπου που φεύγει. Ο Wilber επισκέπτεται τον δάσκαλό τους Kalu Rinpoche για να λάβει οδηγίες. Η Θιβετιανική βίβλος της ζωής και του θανάτου είναι ένα σημαντικό και ιδιαίτερο χειρόγραφο πάνω σε αυτό το θέμα. Κατά την διάρκεια του θανάτου, όπως σβήνει σιγά-σιγά η ζωή μέσα από το φυσικό σώμα, η χονδροειδής κατάσταση της συνείδησης του ατόμου διαλύεται και τότε ο λεπτοφυής νους και η ψυχή έρχονται από μόνα τους στο προσκήνιο- ή πιο σωστά είναι τα μόνα που παραμένουν στο μικρό αυτό μεταβατικό διάστημα, και την ακριβής στιγμή του θανάτου όπου όλα τα επίπεδα της συνείδησης καταρρέουν, το καθαρό αιτιατό Πνεύμα λάμπει μπροστά στην επίγνωση του ατόμου! Όταν την ξάπλωσε ο άντρας της στο κρεβάτι του σπιτιού τους ήταν εκστατικά χαρούμενη και επαναλάμβανε 'είμαι τόσο χαρούμενη, δεν το πιστεύω πως τελικά φεύγω' (σα να μιλούσε για το καλύτερο ταξίδι της ζωής της!) και αμέσως πλημμύρησε με έντονα συναισθήματα για τον άντρα αυτό που στεκόταν μπροστά της, για το πόσο τον είχε αγαπήσει, για το πόσο σήμαινε η συνεχής παρουσία του, και άρχισαν να κλαίνε αγκαλιασμένοι. Το πρώτο βράδυ κοιμήθηκε στο πλάι της και ονειρεύτηκε ένα φωτεινό σύννεφο λευκού φωτός να έχει καλύψει το σπίτι και ήταν τόσο έντονο που δεν είναι σίγουρος αν το ονειρεύτηκε ή αν πράγματι με κάποιο μυστηριώδη τρόπο συνέβη. Το επόμενο βράδυ κοιμήθηκε πάλι στο πλάι της και αυτή την φορά ξύπνησε μέσα στην νύχτα γιατί ένιωσε πως ολόκληρο το δωμάτιο είχε φωτιστεί και έξω φυσούσε τόσο δυνατό άνεμο που το σπίτι ήταν στα πρόθυρα να ξεριζωθεί3! Ο Wilber άρχισε να της διαβάζει τις αγαπημένες της φράσεις από τις πνευματικές γραφές: «Χαλάρωσε μέσα στην παρουσία του ότι υπάρχει, άφησε τον εαυτό να ξεδιπλωθεί μέσα στην απέραντη διαστολή του σύμπαντος. Το ίδιο σου το πρωταρχικό πρόσωπο είναι αγέννητο και αθάνατο, δεν γεννήθηκε με αυτό το σώμα και δεν πεθαίνει με αυτό το σώμα. Αναγνώρισε το ίδιο σου τον νου ως παντοτινά ένα με το Πνεύμα! Προχώρησε προς το φως, άφησε εμάς πίσω και κρατήσου από το φως…» Ακριβώς πέντε λεπτά μετά τον θάνατό της ο φρενήρης άνεμος σταμάτησε να φυσά! (Το Boulder ήταν το μόνο μέρος σε ολόκληρο το Κολοράντο που παρατηρήθηκε αυτό όπως και αναφέρθηκε στις ημερήσιες εφημερίδες την επομένη)4. Εκείνη την νύχτα ο Wilber κοιμήθηκε πάλι στο πλάι της και είδε ένα όνειρο. Είδε μια σταγόνα να πέφτει στον ωκεανό και να γίνεται ένα με αυτόν. Στην αρχή νόμισε πως η σταγόνα ήταν η Treya και ο ωκεανός η φώτιση μέσα στην οποία μόλις είχε νιώσει την γυναίκα του να μπαίνει, αλλά αργότερα συνειδητοποίησε πως αυτός ήταν η σταγόνα και η γυναίκα του ο ωκεανός! Και έτσι συνειδητοποίησε πως η υπόσχεση που του ζητούσε ο Treya να κάνει τις τελευταίες εκείνες στιγμής που πέρασαν μαζί ('υποσχέσου πως θα με βρεις!'- του ζητούσε) δεν ήταν στην ουσία το να βρει ο Wilber την Treya, αλλά ήταν το να βρει ο ίδιος, εκπληρώνοντας αυτή την υπόσχεση, την δικιά του φωτισμένη καρδιά!…
Επίλογος
Συνοψίζοντας, ο Wilber πέρασε μια δεκαετία (72-83) στην οποία η εκτενής και σε βάθος μελέτη του, η συστηματική και εντατική προσωπική πνευματική άσκησή του αλλά και η ιδιοφυΐα του τον εδραίωσαν στην Αμερική ως τον 'Αϊνστάιν της συνειδητότητας'. Με 9 βιβλία-σταθμούς ως τότε σύνθεσης ανατολικής και δυτικής ψυχολογίας και συγκριτικής παγκόσμιων πνευματικών παραδόσεων, βοήθησε σημαντικά στην εξέλιξη του κλάδου της υπερπροσωπικής ψυχολογίας και θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους θεωρητικούς της. Η επταετία 83-91 είναι τα πολύ δύσκολα χρόνια της μάχης του ζευγαριού με τον καρκίνο και η επαναπροσαρμογή του μετά τον θάνατο της γυναίκας του. Μετά από τρία χρόνια ερημιτικής απομόνωσης και αφοσίωσης στην μελέτη και την πρακτική του επανέρχεται με ένα από τα σημαντικότερα φιλοσοφικά έργα της εποχής μας- το Sex, ecology and spirituality που εκδόθηκε το '95. Από την χρονιά αυτή γίνεται και η στροφή του πέρα από την θεωρία της ψυχολογίας και του πνεύματος και αγκαλιάζει σχεδόν όλες τις μορφές ανθρώπινης γνώσης με την προσέγγιση του κόσμου που θα ονομαστεί ολοκληρωτική φιλοσοφία και όραμα. Τα τελευταία αυτά χρόνια ως τις μέρες μας (95-02) θα αφιερώσει πολύ χρόνο και ενέργεια στην εδραίωση και ίδρυση του ολοκληρωτικού ινστιτούτου στο οποίο και προεδρεύει. Ο ίδιος με την έκδοση των συλλογικών του έργων χωρίσει την δουλειά του σε τέσσερις περιόδους. Παρατηρεί πως το μεγαλύτερο μέρος της κριτικής απευθύνετε στις πρώτες φάσεις της δουλειάς του και δεν έχει λάβει υπ' όψιν τις τελευταίες εξελίξεις της. Περίοδος πρώτη (1977-1979), την οποία ο ίδιος χαρακτηρίζει ως 'ρομαντική-Jungian'. Όπως πολλούς ρομαντικούς φιλοσόφους και ψυχολόγους που ακολουθούν τον Jung, θεωρεί την πνευματική άνοδο ως πλήρης ή μερική επιστροφή σε μία κατάσταση που υπήρξε στο παρελθόν, αλλά που έχει χαθεί κατά τη διάρκεια της διαδικασίας ανάπτυξης, όπως στην πολιτιστική ιστορία του ανθρώπου. Περίοδος δεύτερη (1980-1982), στην οποία μετατοπίζεται στην αναπτυξιακή ψυχολογία ως ευρύτερο πλαίσιο για να ενσωματώσει την ανατολική και δυτική ψυχολογία. Την πνευματική ανάπτυξη τώρα την θεωρεί ως κάτι που έρχεται αφού μεγαλώσουμε. Με άλλα λόγια, δεν έχουμε χάσει το Θεό, εξελισσόμαστε μέσα σε αυτόν, με μια βαθμιαία διαδικασία της ανάπτυξης. Περίοδος τρίτη (1983-1987), στην οποία με το πέρασμα του χρόνου ραφινάρει το μοντέλο ανάπτυξης. Η ανάπτυξη δεν γίνεται κατανοητή πλέον ως μια ομοιογενής διαδικασία, στην οποία ο εαυτός περνά μέσω διάφορων σταδίων αντίστοιχα, αλλά ως μια σύνθετη διαδικασία, που αποτελείται από πολλές 'γραμμές' (ανεξάρτητες πορείες) ανάπτυξης (γνωστικές, συναισθηματικές, κοινωνικές, πνευματικές, κλπ.) και ο εαυτός πρέπει κάπως να διατηρήσει μια λεπτή ισορροπία μεταξύ αυτών των γραμμών. Στα έτη 1987-1995 δεν δημοσιεύει πολλά, λόγω της τραγωδίας που βρίσκει την σύζυγός του. Αυτή η περίοδος εξιστορείται στο βιβλίο 'Grace and Grit'. Περίοδος τέταρτη (1995- παρόν), στην οποία προσθέτει την κοινωνικό-πολιτισμική διάσταση στο μοντέλο της προσωπικής ανάπτυξης και δίνει περισσότερο προσοχή στις νευρολογικές διαδικασίας που σχετίζονται με την συνειδητότητα. Με την εικόνα των τεσσάρων τεταρτημορίων (προθεσιακό, νευρολογικό, πολιτισμικό, και κοινωνικό-οικονομικό) δείχνει την αλληλεξάρτηση αυτών των διαστάσεων και την μονόπλευρη άποψη που διακατέχει την κάθε μία από αυτές ξεχωριστά καθώς και την αμφισβήτηση την ισχύς των υπολοίπων που υποθάλπεται. Στην Αμερική έχει εδραιωθεί μέσα στον κλάδο ειδίκευσής του από το πρώτο μόλις βιβλίο-μελέτη που έγραψε σε ηλικία 23 χρόνων, και ευρύτερα εκτός της υπερπροσωπικής κοινότητας το '95 με τον πρώτο μόλις τόμο της μεγάλης φιλοσοφικής τριλογίας του 'Sex, ecology and spirituality'. Συμπεριλαμβάνοντας στην ανάλυσή του τομείς όπως το εκπαιδευτικό σύστημα, την πολιτική θεωρία και τις επιχειρήσεις και ιδρύοντας το Ολοκληρωτικό Ινστιτούτο μαζί με 400 από τους πιο σημαντικούς ολοκληρωτικούς ειδήμονες στον κόσμο, το έργο του αυτή την στιγμή αγγίζει και επηρεάζει διεθνής οργανισμούς, μεγάλες επιχειρήσεις, πολιτικούς αναλυτές, ακαδημαϊκούς κλάδους, θεωρητικούς των επιστημών, φιλοσοφικούς κύκλους, οικολογικά και φεμινιστικά κινήματα, εναλλακτικές κοινότητες και ακτιβιστές, και πνευματικούς δασκάλους ανά τον κόσμο!
Ο υπότιτλος του 'One Taste' είναι 'συλλογισμοί μιας καθημερινής ολοκληρωτικής πνευματικότητας' και το άρθρο αυτό προσπάθησε να μεταφέρει ακριβώς αυτό από την προσωπική ζωή του Ken Wilber. Ως επίλογο δεν θα θέλαμε να βάλουμε συμπεράσματα θεωρητικά (αυτά βγαίνουν έμμεσα από ολόκληρο το τεράστιο έργο του) αλλά την παρότρυνση που δίνει σε όλους μας το όραμά του στο καθημερινό μας πρόγραμμα για ολοκλήρωση. Η ιδέα πίσω από την Ολοκληρωτική Μεταμορφωτική Πρακτική είναι απλή: σε μια προσπάθεια να γίνουμε περισσότερο 'επιρρεπής στο ατύχημα της φώτισης', όσο περισσότερες διαστάσεις του ανθρώπινου οργανισμού σώμα-νους-πνεύμα εξασκούνται, τόσο περισσότερο διαφανής γίνονται στο Θείο, και επομένως τόσο περισσότερο επιρρεπής στο ατύχημα είναι το άτομο. Η ΟΜΠ επομένως επιχειρεί να ασκήσει ταυτοχρόνως πολλές από τις πτυχές της χονδροειδούς, λεπτοφυής και αιτιατής διάστασης. Θέτοντάς το διαφορετικά, η ΟΜΠ επιχειρεί να γυμνάσει την φυσική, συναισθηματική, νοητική, και πνευματική διάσταση του Εαυτού, και να το κάνει αυτό σε σχέση με άλλους και με τον ευρύτερο κόσμο (περιλαμβάνοντας την κοινότητα και την φύση). Μπορείς να το σκεφτείς αυτό ως μία οργάνωση με ξεχωριστές μονάδες- ας πούμε έξι κολώνες. Αυτές οι κολώνες αντιπροσωπεύουν το φυσικό-σωματικό, το συναισθηματικό-σεξουαλικό (πράνα ή τσι), το νοητικό-ψυχολογικό, το στοχαστικό-διαλογιστικό, το κοινωνικό και την φύση. Κάθε κολώνα έχει πολλές πρακτικές που έχουν αποδειχθεί ωφέλιμες για αυτή την διάσταση. Για παράδειγμα, η πρώτη κολώνα μπορεί να έχει πρακτικές όπως αεροβική άσκηση, βάρη, υγιεινή δίαιτα, κολύμπι, κ.ο.κ. Η δεύτερη μπορεί να έχει χάθα γιόγκα, τσι κουνγκ, ται τσι τσουάν, κτλ. Η τρίτη μπορεί να έχει πρακτικές όπως οραματισμούς, επιβεβαιώσεις, και διαφόρους τύπους ψυχοθεραπείας. Η τέταρτη έχει το ζαζέν, βιπάσσανα, αυτό-αναζήτηση, προσευχή κεντραρίσματος, κτλ. Η πέμπτη μπορεί να έχει διαφόρους τύπους κοινοτικής υπηρεσίας, φροντίδας, βοήθειας στους άστεγους, ή κάθε είδους συσχετικής, συμπονετικής φροντίδας και δραστηριοποίησης με ομάδες. Και η έκτη μπορεί να έχει ανακύκλωση, εκδρομές στην φύση, εορτασμούς της φύσης, κ.ο.κ. Διάλεξε τουλάχιστον μία πρακτική από την κάθε κολώνα και εξάσκησέ 'τες ταυτόχρονα. Όσες περισσότερες πρακτικές κάνεις, τόσο πιο αποτελεσματικές γίνονται όλες, τόσο περισσότερο γίνεσαι μία μεγάλη ψυχή 'επιρρεπής στο ατύχημα της φώτισης'.
Όπως κλείνει την εισαγωγή του και ο Crittenden, το πνεύμα του Wilber έχει μία φλόγα που μπορεί να διαφωτίσει την ψυχο-πνευματική μας μεταμόρφωση και η διάνοια του την δύναμη να μας υποστηρίξει στον δύσκολο δρόμο της προσωπικής αλλά και συλλογικής ολοκλήρωσης. Τα διάφορα σχόλια για το έργο του ίσως ακούγονται υπερβολικά αλλά η μόνη υπερβολή που έχουν είναι λόγο της πραγματικά υπερβολικού εύρους και απήχησης που έχει το έργο του. Τον ίδιο, αυτό, τον γεμίζει με ένα αίσθημα ευθύνης για να συνεχίζει να κάνει όσο καλύτερα μπορεί την δουλειά του, και οι ευχές του είναι πολύ πιο απλές και 'γειωμένες' από τις θεωρίες του: εύχεται η διεύρυνση αυτή της έκφρασης του πνεύματος να εμπνεύσει και άλλους ανθρώπους να ασχοληθούν προσωπικά, συστηματικά και με αφοσίωση με όποια μορφή μεταμορφωτικής πρακτικής θέλουν να επιλέξουν από το πλούσιο φάσμα που μας έχουν αφήσει οι παγκόσμιες παραδόσεις σοφίας, και η διείσδυση του πνεύματος να ισορροπήσει τον ακραίο υλισμό σε όλα τα επίπεδα. Το κάθε σκαλοπάτι της εξέλιξης του ανθρώπου να το περνάμε με τον τρόπο που χαρακτηρίζει πλέον την θεωρία του: συμπερίληψη και υπέρβαση.
ΥστερόγραφοΘεώρησα πολύ ενδιαφέρουσα σύμπτωση το γεγονός πως μόλις μετά την συγγραφή του άρθρου και της προσπάθειας αυτής να συλλέξω από τα έργα του τις πληροφορίες για τα τέσσερα αυτά ανώτερα επίπεδα του πνεύματος, έλαβα ένα μήνυμα από τον συντάκτη μιας κεντρικής ιστοσελίδας για το έργο του (www.worldofkenwilber.com) πως έχουν αναρτήσει ένα άρθρο με αποσπάσματα διαλογισμού πάνω σε αυτά τα τέσσερα επίπεδα! Ο Frank Visser- Ολλανδός ψυχολόγος, μέλος της υπερπροσωπικής κοινότητας στην Ευρώπη, μέλος του Ινστιτούτου του Wilber και είναι μελετητής του έργου του- και μόλις εκδόθηκε στα αγγλικά το βιβλίο του 'Ken Wilber: Thought as passion'. Νομίζω πως αξίζει να κλείσουμε εδώ με μερικά προσωπικά λόγια του ίδιου από την εισαγωγή σε αυτή την έκδοση: «Ένα πράγμα θα ήθελα να τονίσω, πως οποιαδήποτε ολοκληρωτική θεωρία είναι ακριβώς αυτό- μία θεωρία. Πάντα ξαφνιάζομαι- ή μάλλον σοκάρομαι- με την διαπίστωση πως προτείνω μια διανοητική προσέγγιση της πνευματικότητας, όταν στην πραγματικότητα αυτό είναι το αντίθετο της προσωπικής μου θέσης. Απλά επειδή ένας συγγραφέας γράφει για την ιστορία του χορού- παραδείγματος χάριν- δεν σημαίνει πως ο συγγραφέας παροτρύνει τους ανθρώπους να σταματήσουν τον χορό και αντί αυτού να διαβάζουν μόνο γι' αυτόν. Έχω γράψει ακαδημαϊκές πραγματείες που καλύπτουν περιοχές της πνευματικότητας και της σχέσης της με την ευρύτερη θέση των πραγμάτων, αλλά η προτροπή μου πάντα ήταν να ξεκινήσουν οι άνθρωποι κάποια πνευματική πρακτική και όχι μόνο να διαβάζουν γι' αυτές. Οποιαδήποτε ολοκληρωτική προσέγγιση για τον χορό λέει να διαβάσεις γι΄ αυτόν αλλά να ξεκινήσεις να χορεύεις κιόλας. Κάνε και τα δύο, αλλά σε καμία περίπτωση μην μείνεις στο διανοητικό επίπεδο του διαβάσματος. Αυτό είναι σα να κάνεις ένα ταξίδι στις Βερμούδες με το να κάθεσαι σπίτι και να κοιτάζεις φωτογραφίες και χάρτες. Δες από μόνος σου λοιπόν, στα βάθη της δικιά σου επίγνωσης, αυτή την στιγμή στο εδώ και τώρα, αν μπορείς να βρεις ολάκερο τον Κόσμο, γιατί εκεί ακριβώς είναι που κατοικεί. Τι ακριβώς είναι αυτή η επίγνωσή σου που κρατάει ολόκληρο το σύμπαν στην αγκαλιά της και γνωρίζει τα μυστικά ακόμα και του Θεού? Σε αυτό το ακίνητο και σταθερό σημείο του περιστρεφόμενου κόσμου, στο μυστικό κέντρο του γνωστού σύμπαντος, μέσα στα μάτια του ίδιου που διαβάζει αυτή την σελίδα, στο βάθος της πηγής της ίδιας της σκέψης, παρατήρησε ολόκληρο τον κόσμο να αναδύεται, να χορεύει ξέφρενα, με μια παθιασμένη φιλοσοφία να προσπαθεί να καταλάβει, με στέφανο την δόξα και σφραγισμένο με τον θαυμασμό που οι εραστές αναζητούν να μοιραστούν, ξεπηδώντας από έναν ακτινοβόλο κόσμο του χρόνου που δεν είναι παρά η αιώνια προσπάθεια για ελευθερία που πρόκειται να δει. Ποιος είναι λοιπόν αυτός ο Εαυτός σου? Μια ολοκληρωτική προσέγγιση δεν είναι τίποτε περισσότερο από μια προσπάθεια να βάλουμε σε αντιλαμβανόμενες κατηγορίες όσο περισσότερη από αυτή την εκδήλωση της δόξας μπορούμε. Το κάθε ένα από τα βιβλία μου έχει κάπου κρυμμένη σε μια φράση με τον έναν ή τον άλλο τρόπο την εξής δήλωση: 'Ακολουθεί τώρα η ιστορία του Σχεδίου Άτμαν5. Είναι ένα μοίρασμα αυτών που εγώ έχω δει, είναι μια μικρή προσφορά από αυτά που εγώ έχω θυμηθεί, είναι επίσης η Ζεν σκόνη που πρέπει εσείς να τινάξετε από τα σανδάλια σας, και είναι τέλος ένα ψέμα μπροστά σε αυτό το Μυστήριο το οποίο μόνον Είναι. Έτσι τα βιβλία μου εν τέλει είναι ψέματα, όσο ψεύτικοι είναι οι χάρτες και οι φωτογραφίες μιας περιοχής. Τίποτα άλλο παρά σκιές της πραγματικότητας, γκρίζα σύμβολα που σέρνουν την κοιλιά τους κατά μήκος της νεκρής σελίδας, σημάδια που πνίγονται γεμάτα από στομωμένο ήχο και προσποιούμενη δόξα, σηματοδοτώντας απολύτως τίποτα! Και είναι το τίποτα, το Μυστήριο, η Κενότητα μόνον που πρέπει να πραγματωθεί, όχι γνωρίζοντάς την αλλά νιώθοντάς την, όχι σκεπτόμενοι αλλά αναπνέοντας, όχι ένα αντικείμενο αλλά μια ατμόσφαιρα, όχι ένα μάθημα αλλά μια ζωή. Τα βιβλία μου είναι απλά χάρτες, ελπίζω πιο συνεκτικοί χάρτες, αλλά χάρτες παρόλα ταύτα. Παρακαλώ χρησιμοποιήστε τα μόνο ως μια υπενθύμιση για να ξεκινήσετε να παίρνετε μαθήματα χορού, να διευρύνεται βαθύτερα στον πυρήνα και την πηγή του Εαυτού σας, αυτού του Εαυτού που κρατά αυτή την σελίδα και αυτόν τον κόσμο ολόκληρα με μια ματιά. Και τότε εκφράστε αυτή την δόξα σε ολοκληρωτικούς χάρτες και τραγουδήστε με πάθος ό,τι είδατε, τους ήχους που η τρυφερή Καρδιά ψιθύρισε μόνο σε σας τις περασμένες ώρες μιας ήσυχης βραδιάς, και ελάτε στην παρέα μας, πείτε μας τι είδατε στο δικό σας ταξίδι στις Βερμούδες, στην δονούμενη Σιωπή που εσείς είστε, και την ακτινοβόλα Καρδιά που εμείς όλοι μαζί μπορούμε ν' ανακαλύψουμε.»
Υποσημειώσεις: Μέρος Γ
Πηγές
Βιβλία
Άρθρα
Ιστοσελίδες
Ο Πυγμαλίων Καρατζάς είναι αρχιτέκτων (B.Sc. Βουδαπέστη), με M.Sc. στον αστικό σχεδιασμό (Εδιμβούργο). Από το 1997 μελετά και συμμετέχει σε διάφορες μεθόδους υπερπροσωπικής ψυχολογίας, επίσης μελετά την αρχιτεκτονική ανθρωπολογία, τις οικολογικές κοινότητες και την ολοκληρωτική προσέγγιση του Wilber. Ζει και εργάζεται στο Αίγιο. Όποιες παρατηρήσεις, σχόλια και προσθήκες με πηγές, αναφορές, σημειώσεις και άλλα που να διευρύνουν ή και να διορθώνουν το παρόν υλικό είναι ευπρόσδεκτες - [email protected]
|