Άρθρο που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό 'What is enlightenment?' του Andrew Cohen. (τεύχος 12,1997), από την ιστοσελίδα www.wie.org
'Μία πνευματικότητα
που μεταμορφώνει'
του Ken Wilber
«Ο Ken Wilber χρειάζεται λίγη εισαγωγή. Μια ιδιοφυΐα αναγνωρισμένη στην ίδια του την εποχή, αυτός ο παραγωγικός συγγραφέας είναι ευρέως αναγνωρισμένος για την νεωτεριστική και κριτική σύνθεση των ανατολικών και δυτικών φιλοσοφιών, και έχει χαιρετιστεί από πολλούς σαν το λαμπρότερο φως στον σύγχρονο πνευματικό κόσμο. Με μία όλο και αυξανόμενη επιρροή, οι ιδέες του ισχυρίζονται πως ακολουθούν μία τεράστια σε όγκο ποικιλία ιδεολογικών στρατοπέδων- ενώ αυτός, ένας ασκούμενος βουδιστής, παραμένει δυνατά ανεξάρτητος, ευθυγραμμισμένος μόνο στην δύναμη της προσωπικής του αναζήτησης. Δίχως τον φόβο να πάρει τον ρίσκο να θεωρηθεί αμφισβητήσιμος, έχει επικριθεί σκληρά για τον ανοιχτό του διάλογο και άφοβη αμφισβήτηση πολλών από τις πιο αγαπητές ιδέες του μοντέρνου προοδευτικού καθεστώτος. Όμως είναι ακριβώς αυτή η ποιότητα σε αυτόν, το αδιάλειπτο πάθος του για αυθεντική αναζήτηση- μια ποιότητα συνολικά τόσο σπάνια στην σύγχρονη πνευματική αρένα- που βρίσκουμε τόσο αναζωογονητική. Στην παρακάτω πρωτότυπη έκθεση ο Ken Wilber φωνάζει από την καρδιά του, εκλιπαρώντας τον καθένα από εμάς να δεκτή την πρόκληση να αγκαλιάσει 'μια πνευματικότητα που μεταμορφώνει.»
-Andrew Cohen.
ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ
Ο Hal Blacker, συνεισφέρον συντάκτης του 'What is enlightenment?' έχει περιγράψει το θέμα αυτού του ειδικού τεύχους του περιοδικού με τον εξής τρόπο (παρόλο που αυτό επαναλαμβάνει δηλώσεις που έγιναν και αλλού στο τεύχος, αξίζει να το παραθέσουμε ολόκληρο, απλά επειδή είναι εύστοχα τοποθετημένο, εύγλωττο, ευθύ και έχει αλάνθαστα καλή αίσθηση):
«Σκοπεύουμε να διερευνήσουμε ένα ευαίσθητο ερώτημα, αλλά θέμα το οποίο χρειάζεται προσέγγιση- η με επιφανειακό τρόπο επιπολαιότητα που εισχωρεί σε τόσες πολλές από τις τρέχουσες πνευματικές αναζητήσεις και συζητήσεις στην Δύση, ειδικά στις ΗΠΑ. Πολύ συχνά, στην μετάφραση των μυστικιστικών παραδόσεων από την Ανατολή (και από αλλού) στον αμερικάνικο ιδίωμα, το εξαιρετικό βάθος τους ισοπεδώνεται, η ριζική τους απαίτηση αραιώνεται, και η δυνατότητα για επαναστατική μεταμόρφωση καταστέλλεται. Το πώς αυτό συμβαίνει φαίνεται πως είναι λεπτό, αφού συχνά τα λόγια των διδασκαλιών είναι συνήθως τα ίδια. Όμως μέσο μιας προφανούς ταχυδακτυλουργίας, που ίσως έχει να κάνει με το πλαίσιο τους και επομένως κατ' επέκταση το νόημά τους, το μήνυμα των μεγαλύτερων διδασκαλιών συχνά φαίνεται να μετατρέπεται από τον βρυχηθμό της φωτιάς της απελευθέρωσης σε κάτι που περισσότερο φέρνει σε κατευναστικές φυσαλίδες καλιφορνέζικων θερμών λουτρών. Παρόλο που υπάρχουν εξαιρέσεις, οι ριζικές επιπτώσεις των μεγαλυτέρων διδασκαλιών συχνά με αυτόν τον τρόπο χάνονται. Επιθυμούμε να ερευνήσουμε αυτή την διάλυση της πνευματικότητας στην Δύση και να κάνουμε μια αναζήτηση μέσα στις αιτίες και τις συνέπειες. (-H.B.)»
Θα ήθελα να πάρω αυτή την δήλωση και να ξεδιπλώσω τα βασικά της σημεία, σχολιάζοντας πάνω σε αυτά όσο καλύτερα μπορώ, διότι παίρνοντας αυτά τα σημεία μαζί, επισημαίνουν την ίδια την καρδία και την ψυχή της κρίσης στην αμερικάνικη πνευματικότητα.
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ εναντίον ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΗΣ
Σε μία σειρά από βιβλία (A Sociable God, Up from Eden, και The Eye of Spirit), έχω προσπαθήσει να δείξω πως η ίδια η θρησκεία είχε πάντα εκτελέσει δύο πολύ σημαντικές, αλλά πολύ διαφορετικές, λειτουργίες. Μία, ενεργεί σαν έναν τρόπο που δημιουργεί νόημα στον χωριστό εαυτό* (* 'separate self', ψυχολογικός όρος): προσφέρει μύθους και ιστορίες και παραμύθια και αφηγήσεις και τελετουργικά και αναγεννήσεις που, αν τα πάρουμε όλα μαζί, βοηθούν τον χωριστό εαυτό να κατανοήσει και να υπομείνει τις σφεντόνες και τα βέλη της προσβλητικής μοίρας. Αυτή η λειτουργία της θρησκείας συνήθως δεν αλλάζει το επίπεδο της συνειδητοποίησης στον άνθρωπο, δεν φέρνει ριζική μεταμόρφωση. Ούτε παραδίδει εξ ολοκλήρου μια συγκλονιστική απελευθέρωση από τον χωριστό εαυτό. Όσο ο χωριστός εαυτός πιστεύει στους μύθους, εφαρμόζει τα τελετουργικά, απαγγέλλει τις προσευχές, και αγκαλιάζει τα δόγματα, τότε ο εαυτός- θερμά πιστεύεται- θα 'σωθεί', είτε τώρα στην δόξα του ότι σώθηκε από τον Θεό ή ότι είναι ο εκλεκτός του Θεού, ή σε μια μετά θάνατο ζωή η οποία διασφαλίζει αιώνια κατάπληξη.
Αλλά, κατά δεύτερο λόγο, η θρησκεία έχει επίσης υπηρετήσει, σε μία συνήθως πολύ, πολύ μικρή μειονότητα, την λειτουργία της ριζικής μεταμόρφωσης και απελευθέρωσης. Αυτή η λειτουργία της θρησκείας δεν θωρακίζει τον χωριστό εαυτό, αλλά τον καταστρέφει τελείως, δεν παρηγορεί αλλά συγκλονίζει, δεν περιχαρακώνει αλλά αδειάζει, δεν είναι αυταρέσκεια αλλά έκρηξη, δεν αναπαύει αλλά επαναστατεί, εν ολίγοις όχι μια συμβατική υποστήριξη της συνείδησης αλλά μία ριζική μετάλλαξη και μεταμόρφωση στην βαθύτερη θέση της ίδιας της συνείδησης. Υπάρχουν αρκετοί διαφορετικοί τρόποι με τους οποίους μπορούμε να δηλώσουμε αυτές τις δύο σημαντικές λειτουργίες της θρησκείας. Η πρώτη λειτουργία- αυτή της δημιουργίας νοήματος για τον χωριστό εαυτό- είναι ένα είδος οριζόντιας κίνησης, η δεύτερη λειτουργία- αυτή της υπέρβασης του εαυτού- είναι ένα είδος κάθετης κίνησης (υψηλότερα ή βαθύτερα, εξαρτάτε από την μεταφορά που χρησιμοποιείς). Την πρώτη έχω ονομάσει 'μετάφραση' και την δεύτερη 'μεταμόρφωση'.
Μαζί με τον εαυτό, η μετάφραση απλά δίνει έναν νέο τρόπο να σκεφτούμε ή να νιώσουμε την πραγματικότητα. Δίνεται στον εαυτό ένα καινούργιο πιστεύω,- ίσως ολιστικό, αντί για ατομιστικό, ίσως συγχώρεσης αντί κατηγορίας, ίσως συσχετικό αντί αναλυτικό. Ο εαυτός έτσι μαθαίνει να μεταφράζει τον κόσμο του και την ύπαρξή του με όρους από αυτή την καινούργια οπτική ή καινούργια γλώσσα ή καινούργιο παράδειγμα, και αυτή η νέα και γοητευτική μετάφραση ενεργήσει, τουλάχιστον προσωρινά, ανακουφίζοντας ή μειώνοντας στο ελάχιστο τον τρόμο που υπάρχει κληρονομημένος στην καρδία του χωριστού εαυτού.
Αλλά αυτή η μεταμόρφωση- η ίδια η διαδικασία της μεταμόρφωσης- προκαλείται, παρατηρείτε, υποβαθμίζεται και στο τέλος διαλύεται. Με την τυπική μετάφραση, στον εαυτό (ή υποκείμενο) δίνεται ένας νέος τρόπος να σκεφτεί γύρο από τον κόσμο (ή αντικείμενο), αλλά με την ριζική μεταμόρφωση, ο ίδιος ο εαυτός τίθεται σε ενδοσκόπηση, κοιτάζεται προσεκτικά, πιάνεται από τον λαιμό και κυριολεκτικά σφίγγεται μέχρις θανάτου.
Θέτοντάς το με έναν ακόμα τρόπο, στην οριζόντια μετάφραση- η οποία είναι με διαφορά η πιο επικρατούσα, διαδομένη και ευρέως μοιραζόμενη λειτουργία της θρησκείας- ο εαυτός γίνεται, τουλάχιστον προσωρινά, ευτυχισμένος με την σύλληψή του, γίνεται ικανοποιημένος από την υποδούλωσή του, ικανοποιείται στο αντίκρισμα του τρόμου που στην πραγματικότητα είναι η εσώτερη κατάστασή του. Με την μετάφραση, ο εαυτός προχωρά κοιμισμένα στον κόσμο, παραπατάει μουδιασμένος και κοντοβλεπής στον εφιάλτη της σαμσάρας, του δίνεται ένας χάρτης επαλειφομένος με μορφίνη με τον οποίο να αντιμετωπίσει τον κόσμο. Και αυτό πράγματι, είναι η κοινή συνθήκη μιας θρησκευτικής ανθρωπότητας, ακριβώς η συνθήκη την οποία οι ριζικά ή μεταμορφωτικά φωτισμένοι πνευματικά άνθρωποι έχουν έρθει να προκαλέσουν και εν τέλει να σβήσουν.
Διότι η αυθεντική μεταμόρφωση δεν είναι θέμα πιστεύω αλλά του 'θανάτου' του πιστού (ψυχολογικός όρος, εδώ η λέξη χρησιμοποιείται με την έννοια της ψυχολογικής τελευτής και όχι του φυσικού θανάτου), όχι ένα θέμα μετάφρασης του κόσμου αλλά μεταμόρφωσής του, όχι ένα θέμα εύρεσης παρηγοριάς αλλά εύρεσης της απεραντοσύνης στην απέναντι όχθη του θανάτου. Ο εαυτός δεν ικανοποιείται, ο εαυτός εξαλείφεται.
Παρόλο που μέχρι τώρα προφανώς ευνοούσα την μεταμόρφωση και υποβίβαζα την μετάφραση, το γεγονός είναι ότι, και οι δύο αυτές λειτουργίες είναι εξαιρετικά σημαντικές και συνολικά αναπόφευκτες. Τα άτομα τις περισσότερες φορές δεν γεννιούνται φωτισμένα. Γεννιούνται σε έναν κόσμο αμαρτιών και βασάνων, ελπίδας και φόβου, επιθυμίας και απόγνωσης. Γεννιούνται ως εαυτός έτοιμος και πρόθυμος να συμβληθεί, έναν εαυτό γεμάτο με πείνα, δίψα, δάκρυα και τρόμο. Και αρχίζουν, αρκετά νωρίς στο ξεκίνημα, να δίνουν νόημα σε όλα αυτά, και να αμύνονται ενάντια στον τρόμο και το βασανιστήριο που ποτέ δεν κρύβεται μακριά κάτω από την χαρούμενη επιφάνεια του χωρισμού εαυτού.
Και όσο πολύ εμείς- εσύ και εγώ- μπορεί να επιθυμούμε να υπερβούμε την απλή μετάφραση και να βρούμε μια αυθεντική μεταμόρφωση, παρόλα ταύτα η ίδια η μετάφραση είναι μια απόλυτη αναγκαιότητα και κρίσιμη λειτουργία για το μεγαλύτερο μέρος της ζωής μας. Αυτοί που δεν μπορούν να μεταφράσουν επαρκώς, με έναν δίκαιο βαθμό ακεραιότητας και ακρίβειας, πέφτουν γρήγορα σε έντονες νευρώσεις ή ακόμα και ψυχώσεις, ο κόσμος παύει να βγάζει νόημα, τα όρια μεταξύ του εαυτού και του κόσμου δεν υπερβαίνονται αλλά αντί τούτου θρυμματίζονται. Αυτό δεν είναι ξεπέρασμα αλλά κατάρρευση, όχι υπέρβαση αλλά καταστροφή.
Αλλά σε κάποιο σημείο στην διαδικασία ωρίμασης μας, η ίδια η μετάφραση, ανεξάρτητα από το πόσο επαρκής ή βέβαιη, απλά παύει να παρηγορεί. Κανένα καινούργιο πιστεύω, κανένα νέο παράδειγμα, κανένας νέος μύθος, καμία καινούργια ιδέα δεν θα σταματήσει την καταπατούσα αγωνία. Όχι ένα καινούργιο πιστεύω για τον εαυτό, αλλά η υπέρβαση του ίδιου του εαυτού συνολικά, είναι το μόνο μονοπάτι που ωφελεί. Παρόλα αυτά ο αριθμός των ατόμων που είναι έτοιμοι για ένα τέτοιο μονοπάτι- πάντα ήταν έτσι, και πιθανόν να παραμείνει για πάντα έτσι- είναι μια πολύ μικρή μειονότητα. Αφού οι περισσότεροι άνθρωποι, οποιασδήποτε θρησκευτικής πίστης θα πέσουν στην κατηγορία της παρηγόρησης, θα γίνει μια νέα οριζόντια μετάφραση η οποία θα φτιάξει κάποιο είδος νοήματος στην μέση του τερατώδη κόσμου. Και η θρησκεία έχει πάντα υπηρετήσει, στο μεγαλύτερο μέρος της, αυτή την πρώτη λειτουργία, και την έχει υπηρετήσει καλά.
Επομένως χρησιμοποιώ τον όρο 'νομιμοποίηση' για να περιγράψω την πρώτη λειτουργία (την οριζόντια μετάφραση και δημιουργία νοήματος για τον χωριστό εαυτό). Και η μεγαλύτερη σημασία της υπηρεσίας της θρησκείας είναι να παρέχει νομιμοποίηση στον εαυτό, νομιμοποίηση στα πιστεύω του, στα παραδείγματά του, στις κοσμοθεωρίες του, και στην πορεία του μέσα σε αυτόν τον κόσμο. Αυτή η λειτουργία της θρησκείας να παρέχει νομιμοποίηση για τον εαυτό και τα πιστεύω του- άσχετα με το πόσο προσωρινή, σχετική, μη-μεταμορφωτική, ή απατηλή μπορεί να είναι- έχει υπάρξει ως η μοναδική σημαντικότερη και μεγαλύτερη λειτουργία των παγκόσμιων θρησκευτικών παραδόσεων. Η ικανότητα της θρησκείας να παρέχει οριζόντιο νόημα, νομιμοποίηση και κύρωση για τον εαυτό και τα πιστεύω του, αυτή η λειτουργία της θρησκείας έχει υπάρξει ιστορικά η μοναδική σημαντικότερη 'κοινωνική κόλλα' που είχε ο οποιοσδήποτε πολιτισμός.
Και δεν μπορεί κάποιος εύκολα ή ανάλαφρα να πειράξει αυτή την βασική κόλλα η οποία κρατά τις κοινωνίες μαζί. Διότι τις περισσότερες φορές που η κόλλα διαλύεται, όταν αυτή η μετάφραση διαλύεται, το αποτέλεσμα όπως λέγαμε δεν είναι ξεπέρασμα αλλά κατάρρευση, όχι απελευθέρωση αλλά κοινωνικό χάος (θα επιστρέψουμε σε αυτό το κρίσιμο σημείο σε ένα λεπτό).
Εκεί όπου η μεταφραστική θρησκεία προσφέρει νομιμοποίηση, η μεταμορφωτική θρησκεία προσφέρει αυθεντικότητα. Διότι γι' αυτά τα λιγοστά άτομα τα οποία έχουν σιχαθεί τον χωριστό εαυτό και χωρίς να είναι πλέον σε θέση να αγκαλιάσουν μια παγκόσμια οπτική, το μεταμορφωτικό άνοιγμα στην αληθινή αυθεντικότητα, στην αληθινή φώτιση, στην αληθινή απελευθέρωση, τους καλεί όλο και πιο επίμονα. Και- εξαρτάται από την ικανότητά σου να υποφέρεις- θα απαντήσεις αργά η γρήγορα το κάλεσμα αυτό της αυθεντικότητας, της μεταμόρφωσης, της απελευθέρωσης από τον χαμένο ορίζοντα του απείρου.
Η μεταμορφωτική πνευματικότητα δεν επιδιώκει να υποστηρίξει ή να νομιμοποιήσει την παρούσα παγκόσμια τάξη πραγμάτων, αλλά αντιθέτως να παρέχει αληθινή αυθεντικότητα με το να κλονίζει ό,τι ο κόσμος παίρνει για νόμιμο. Η νόμιμη συνειδητοποίηση εγκρίνεται από την γενική συναίνεση, υιοθετείται από την νοοτροπία του κοπαδιού, αγκαλιάζεται και από την κουλτούρα και την αντι-κουλτούρα, προωθείτε από τον χωριστό εαυτό, ως τον τρόπο για να βγάλουμε νόημα σε αυτόν τον κόσμο. Αλλά η αυθεντική συνείδηση γρήγορα τινάζει όλα αυτά από την πλάτη της και βολεύεται μόνο με μία ματιά που βλέπει το ακτινοβόλο άπειρο στην καρδία όλων των ψυχών και εισπνέει μέσα στα πνευμόνια της μόνο την ατμόσφαιρα της αιωνιότητας πολύ απλή για να την πιστέψουμε.
Η μεταμορφωτική πνευματικότητα, η αυθεντική πνευματικότητα, είναι επομένως επαναστατική. Δεν νομιμοποιεί τον κόσμο, τον σπάζει, δεν παρηγορεί τον κόσμο, τον κλονίζει. Και δεν δίνει ικανοποίηση στον εαυτό, τον σβήνει. Και αυτή η πραγματικότητα οδηγεί σε διάφορα συμπεράσματα.
ΠΟΙΟΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΘΕΛΕΙ ΝΑ ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΘΕΙ?
Είναι ένα δίκαια κοινό πιστεύω ότι η Ανατολή είναι απλά πλημμυρισμένη με μεταμόρφωση και αυθεντική πνευματικότητα, ενώ η Δύση- και ιστορικά αλλά και σήμερα στην 'Νέα Εποχή' (στο πρωτότυπο 'New Age', ρεύμα κοινωνικό)- δεν έχει τίποτε περισσότερο από διάφορους τύπους οριζόντιας, μεταφραστικής μόνο νόμιμης και επομένως χλιαρή πνευματικότητα. Και παρόλο που υπάρχει μερική αλήθεια σε αυτό το πιστεύω, η πραγματική κατάσταση είναι πολύ περισσότερο θλιβερή και για την Δύση και εξίσου για την Ανατολή.
Αρχικά, παρόλο που είναι αλήθεια πως η Ανατολή έχει παράγει έναν μεγάλο αριθμό αυθεντικών πεφωτισμένων, εν τούτοις, το πραγματικό ποσοστό του ανατολικού πληθυσμού που ασχολείται με αυθεντικά μεταμορφωτική πνευματικότητα είναι- και πάντα έτσι έχει υπάρξει- θλιβερά μικρός. Κάποτε ρώτησα τον Katigiri Roshi, με την βοήθεια του οποίο είχα το πρώτο μου ξεπέρασμα (ελπίζω όχι κατάρρευση), πόσοι πραγματικά μεγάλοι Ch'an και Zen δάσκαλοι έχουν υπάρξει ιστορικά. Χωρίς δισταγμό, μου απάντησε, 'Ίσως χίλιοι συνολικά'. Ρώτησα έναν άλλο δάσκαλο του Ζεν πόσοι πραγματικά φωτισμένοι δάσκαλοι- βαθιά φωτισμένοι- Ιάπωνες δάσκαλοι του Ζεν υπάρχουν εν ζωή σήμερα, και μου είπε, 'Όχι περισσότεροι από δώδεκα'.
Ας υποθέσουμε απλά- για του λόγου το αληθές- ότι αυτοί είναι περίπου ακριβής αριθμοί. Κάνετε τους υπολογισμούς. Ακόμα και αν πούμε πως υπήρχαν ένα δις Κινέζοι σε όλη την πορεία της ιστορίας (μία μάλλον εξαιρετικά χαμηλή εκτίμηση), αυτό σημαίνει ότι μόνο χίλιοι στο ένα δις 'αποφοίτησαν' σε μια αυθεντική, μεταμορφωτική πνευματικότητα. Για όσους από εσάς δεν έχετε υπολογιστή, αυτό σημαίνει 0.0000001 του όλου πληθυσμού.
Και αυτό σημαίνει, αλάνθαστα, ότι ο υπόλοιπος πληθυσμός ασχολήτω (και ασχολείται) στην καλύτερη των περιπτώσεων με διάφορους τύπους οριζόντιας, μεταφραστικής και απλά νόμιμης θρησκείας- ασχολιόντουσαν με μαγικές πρακτικές, μυθικά πιστεύω, προσευχές εγωϊκής αίτησης, μαγικές τελετουργίες, κτλ.- με άλλα λόγια, μεταφραστικούς τρόπους να δώσουν νόημα στον χωριστό εαυτό, μια μεταφραστική λειτουργία που όπως είπαμε ήταν η κυριότερη κοινωνική κόλλα των Κινέζων (και όλων των άλλων) πολιτισμών μέχρι σήμερα.
Κατά συνέπεια, χωρίς να θέλουμε να μειώσουμε την πραγματικά καταπληκτική συνεισφορά των ένδοξων Ανατολικών παραδόσεων, το συμπέρασμα είναι αρκετά ξεκάθαρο: η ριζικά μεταμορφωτική πνευματικότητα είναι εξαιρετικά σπάνια, οπουδήποτε στην ιστορία και οπουδήποτε στον κόσμο (τα νούμερα για την Δύση είναι περισσότερο αποθαρρυντικά- εδώ αφήνω σε ησυχία τα επιχειρήματα).
Έτσι παρόλο που έχουμε πολύ σωστά θρηνήσει τον πολύ μικρό αριθμό ατόμων στην Δύση που ασχολούνται σήμερα με μία αληθινά αυθεντική και ριζικά μεταμορφωτική πνευματική πραγμάτωση, ας μην κάνουμε το λανθασμένο επιχείρημα να υποστηρίξουμε ότι έχει υπάρξει δραματικά διαφορετική κατάσταση σε περασμένες εποχές ή σε διαφορετικούς πολιτισμούς. Έχει υπάρξει σε μερικές περιπτώσεις λίγο καλύτερα από ότι βλέπουμε εδώ και τώρα στην Δύση, αλλά το γεγονός παραμένει: αυθεντική πνευματικότητα είναι ένα απίστευτα σπάνιο πουλί, παντού, σε κάθε εποχή και σε κάθε περιοχή. Έτσι ας ξεκινήσουμε από το αναμφισβήτητο γεγονός ότι η κάθετη, μεταμορφωτική και αυθεντική πνευματικότητα είναι ένα από τα πολυτιμότερα κοσμήματα σε ολόκληρη της ανθρώπινη παράδοση, ακριβώς επειδή- όπως όλα τα πολύτιμα κοσμήματα- είναι απίστευτα σπάνιο.
Κατά δεύτερο λόγο, παρόλο που ίσως εσύ και εγώ πιστεύουμε βαθιά ότι η πιο σημαντική λειτουργία που μπορούμε να ενεργήσουμε είναι το να προσφέρουμε αυθεντική μεταμορφωτική πνευματικότητα, το γεγονός είναι ότι το περισσότερο από αυτά που πρέπει να κάνουμε με την ικανότητά μας να φέρουμε κόσμια πνευματικότητα στους ανθρώπους, είναι στην πραγματικότητα το να προσφέρουμε περισσότερο καλοκάγαθες και χρήσιμες μορφές μετάφρασης. Με άλλα λόγια, ακόμα και αν εμείς οι ίδιοι κάνουμε πρακτική ή προσφέρουμε αυθεντική μεταμορφωτική πνευματικότητα, παρόλα ταύτα, το περισσότερο από αυτά που πρέπει να κάνουμε πρώτα είναι να δώσουμε στον κόσμο έναν πιο επαρκή τρόπο να μεταφράζει την συνθήκη του. Πρέπει να αρχίσουμε με χρήσιμες μεταφράσεις πριν μπορέσουμε αποτελεσματικά να προσφέρουμε αυθεντική μεταμόρφωση. (για μια πιο συγκεκριμένη πτυχή αυτού του θέματος δες 'ορθολογιστική ανασυγκρότηση των πέρα από την λογική εμπειριών', έναν όρο που χρησιμοποιεί ευρέως ο Wilber και άλλοι)
Ο λόγος είναι διότι αν αφαιρέσουμε από τον άτομο (ή τον πολιτισμό) την μετάφραση πολύ νωρίς ή πολύ απότομα ή πολύ ανάρμοστα το αποτέλεσμα για μια ακόμη φορά δεν θα είναι ξεπέρασμα αλλά κατάρρευση, όχι απελευθέρωση αλλά καταστροφή. Όταν ο Chogyam Trungpa Rinpoche- ένας μεγάλος (όμως αμφιλεγόμενος) Θιβετιανός δάσκαλος πρωτοήρθε σε αυτή την χώρα, είχε ακουστεί πως πάντα έλεγε όταν τον ρωτούσαν για τον νόημα της 'vajrayana': 'Υπάρχει μόνο Άτι'. Με άλλα λόγια, υπάρχει μόνο ο φωτισμένος νους όπου και αν κοιτάξουμε. Το εγώ, η σαμσάρα, η μάγια και η ψευδαίσθηση, όλες αυτές δεν χρειάζεται να της ξεφορτωθούμε διότι στην πραγματικότητα καμία από αυτές δεν υπάρχει. Υπάρχει μόνο το 'Άτι', υπάρχει μόνο το Πνεύμα, υπάρχει μόνο Θεός, υπάρχει μόνο μη-δυϊκή συνειδητοποίηση παντού στην ύπαρξη.
Ουσιαστικά κανείς δεν το κατάλαβε- κανείς δεν ήταν έτοιμος για μια ριζική και αυθεντική αναγνώριση της πάντα-ήδη αλήθειας- και έτσι ο Trungpa τελικά εισήγαγε μία ολόκληρη σειρά από 'μικρότερες' πρακτικές που οδηγούσαν στην κορυφή αυτής της υπέρτατης 'μη-πρακτικής'. Εισήγαγε τις εννέα 'yanas' ως θεμέλιο πρακτικής, με άλλα λόγια, εισήγαγε εννέα στάδια ή επίπεδα πρακτικής, που κορυφώνονται στην υπέρτατη 'μη-πρακτική' του πάντα-ήδη 'Άτι'.
Πολλές από αυτές τις πρακτικές ήταν απλά μεταφραστικές και μερικές ήταν αυτό που θα μπορούσαμε να αποκαλέσουμε 'λιγότερο μεταμορφωτικές' πρακτικές, μεταμορφώσεις μινιατούρες οι οποίες κάνουν το σώμα-νου πιο ευαίσθητο στην ριζική, ήδη-κατακτημένη φώτιση. Αυτές οι μεταφραστικές και μικρότερες πρακτικές άνοιγαν τον δρόμο για την ΄τέλεια πρακτική' της 'μη-πρακτικής'- ή την ριζική, στιγμιαία, αυθεντική αναγνώριση ότι από την αρχή υπάρχει μόνο 'Άτι'. Έτσι παρόλο που η υπέρτατη μεταμόρφωση ήταν ο πρωτεύον στόχος και πάντα-παρούσα βάση, ο Trungpa αναγκάστηκε να εισάγει μεταφραστικές και μικρότερες πρακτικές ώστε να προετοιμάσει τους ανθρώπους για αυτό που είναι πασιφανές.
Ακριβώς το ίδιο συνέβη με τον Adi Da, έναν άλλο επιδρόντα ειδήμων (και εξίσου αμφιλεγόμενο αλλά αυτή την φορά γεννημένο στην Αμερική). Αρχικά δεν δίδασκε τίποτε άλλο από το 'μονοπάτι της κατανόησης', όχι έναν τρόπο για να φτάσουμε στην φώτιση, αλλά μια αναζήτηση στο ίδιο το κίνητρο γιατί θέλεις να φτάσεις στην φώτιση. Η ίδια η επιθυμία να φτάσουμε στην φώτιση είναι στην πραγματικότητα η τάση του ίδιου του εγώ να κρατηθεί και έτσι η ίδια η αναζήτηση της φώτισης μας εμποδίζει από αυτήν. Η 'τέλεια πρακτική' επομένως δεν είναι η αναζήτηση της φώτισης αλλά η αναζήτηση στο κίνητρο να την αναζητήσουμε εξ αρχής. Προφανώς αναζητάς για να αποφύγεις το παρόν, και όμως το παρόν μόνο κρατάει την απάντηση: το να αναζητάμε για πάντα είναι το να χάνουμε την ουσία για πάντα. ΕΙΣΑΙ πάντα ήδη φωτισμένο Πνεύμα, και επομένως το να αναζητήσεις το Πνεύμα σημαίνει την άρνηση του Πνεύματος. Δεν μπορείς να επιτύχεις το Πνεύμα όπως ακριβώς δεν μπορείς να επιτύχεις τα πόδια σου ή να αναζητήσεις τα πνευμόνια σου.
Κανείς δεν το έπιασε. Και έτσι ο Adi Da, ακριβώς όπως ο Trungpa, εισήγαγε μια ολόκληρη σειρά από μεταφραστικές και λιγότερο μεταμορφωτικές πρακτικές- επτά στάδια πρακτικής- που οδηγούσαν στο σημείο όπου θα μπορούσες να διαλύσεις την ίδια την αναζήτηση συνολικά, και εκεί να σταθούμε ανοιχτοί στην πάντα-ήδη αλήθεια της ίδιας μας της ατέρμονης και άχρονης συνθήκης, η οποία ήταν εντελώς και πλήρως παρούσα από την αρχή, αλλά ήταν σκληρά αγνοημένη από την φρενήρη επιθυμία της αναζήτησης.
Ότι κι αν σκεφτείτε γι' αυτούς τους δύο ειδήμονες το γεγονός παραμένει: εκτέλεσαν ίσως τα πρώτα δύο πιο σημαντικά πειράματα σε αυτή την χώρα πάνω στο πώς να εισάγουν την έννοια 'Υπάρχει μόνο Άτι'- υπάρχει μόνο Πνεύμα- και έτσι το να αναζητούμε το Πνεύμα είναι ακριβώς αυτό που εμποδίζει την αυτοπραγμάτωση. Και οι δύο βρήκαν ότι όσο κι αν είμαστε ζωντανοί στο Πνεύμα, ζωντανοί στην ριζική μεταμορφωτική αλήθεια αυτής εδώ της στιγμής, εντούτοις, μεταφραστικές και λιγότερο μεταμορφωτικές πρακτικές είναι σχεδόν πάντα προϋπόθεση για την τελική και υπέρτατη μεταμόρφωση.
Το δεύτερο συμπέρασμά μου λοιπόν είναι πως επιπρόσθετα στο να προσφέρουμε αυθεντική και ριζική μεταμόρφωση, πρέπει να είμαστε αρκετά ευαίσθητοι και με φροντίδα στις πολυάριθμες ευεργετικές μορφές των μικρότερων και μεταφραστικών πρακτικών. Αυτή η πιο γενναιόδωρη θέση επομένως καλεί μία 'ολοκληρωτική προσέγγιση' στην συνολική μεταμόρφωση, μια προσέγγιση η οποία να τιμά και θα συμπεριλαμβάνει πολλές λιγότερο μεταμορφωτικές πρακτικές και μεταφραστικές πρακτικές- καλύπτοντας τις φυσικές, συναισθηματικές, νοητικές, πολιτισμικές και κοινωνικές πτυχές της ανθρώπινης ύπαρξης- προετοιμάζοντας και ως έκφραση της, υπέρτατης μεταμόρφωσης στην πάντα-ήδη παρούσα κατάσταση.
ΣΟΦΙΑ ΚΑΙ ΣΥΜΠΟΝΙΑ
Αλλά δεν είναι αυτή μου η άποψη τρομερά ελιτίστικη? Θεός φυλάξει, το ελπίζω. Όταν πηγαίνεις σε έναν αγώνα μπάσκετ θέλεις να δεις τον Michael Jordan να παίζει ή εμένα? Όταν ακούς ποπ μουσική, για ποιόν θέλεις να πληρώσεις τα χρήματά σου για να ακούσεις? Τον Bruce Springsteen ή εμένα? Όταν διαβάζει σπουδαία λογοτεχνία, με ποιόν θα προτιμούσες να περάσεις την βραδιά σου διαβάζοντας, τον Tolstoy ή εμένα? Όταν πληρώνεις 64 εκατομμύρια δολάρια για έναν πίνακα, θα ήθελες να είναι πίνακας του Van Gogh ή δικός μου?
Στα πάντα η αριστεία είναι ελιτίστικη. Και αυτό συμπεριλαμβάνει και την πνευματική αριστεία. Αλλά η πνευματική αριστεία είναι ένας ελιτισμός όπου όλοι είναι καλεσμένοι. Πάμε πρώτα στους μεγάλους δασκάλους- στον Padmasambhava, τον St. Terese of Avila, τον Gautama Buddha, τον Lady Tsogyal, στον Emerson, τον Eckhart, τον Maimonides, τον Shankara, τον Sri Ramana Maharshi, τον Bodhidharma, τον Garab Dorje. Αλλά το μήνυμά τους είναι πάντα το ίδιο: ας αφήσεις αυτήν εδώ την συνειδητοποίηση που είναι μέσα σε μένα να έρθει και μέσα σε σένα. Ξεκινάς ελιτίστικα, πάντα, και καταλήγεις δημοκρατικά (με την έννοια του υπέρμαχου της κοινωνικής ισότητας), πάντα.
Αλλά ενδιάμεσα υπάρχει η οργισμένη σοφία και οι φωνές από την καρδιά: πρέπει όλοι μας να έχουμε το νου μας στον ριζικό και υπέρτατο μεταμορφωτικό σκοπό. Και έτσι κάθε είδος ολοκληρωμένης ή αυθεντικής πνευματικότητας πάντα θα εμπεριέχει κριτική, έντονη και περιστασιακά πολεμική κραυγή από το στρατόπεδο της φώτισης προς το απλά μεταφραστικό στρατόπεδο.
Αν χρησιμοποιήσουμε τα ποσοστά από τον Κινέζικο Ch'an σαν απλό παράδειγμα, αυτό θα σήμαινε ότι αν το 0.0000001 του πληθυσμού ασχολείται πραγματικά με αυθεντική πνευματικότητα, τότε το 0.9999999 του πληθυσμού ασχολείται με μη-μεταμορφωτικά, μη-αυθεντικά, μόνο μεταφραστικά ή οριζόντια συστήματα πιστεύω. Και αυτό, ναι, σημαίνει πως η μεγαλύτερη, η τεράστια πλειοψηφία των 'πνευματικών αναζητητών' σε αυτή την χώρα (όπως και αλλού) ασχολούνται με λιγότερο αυθεντικές μορφές. Ήταν πάντα έτσι και θα μείνει για πάντα έτσι, αυτή η χώρα δεν είναι εξαίρεση.
Αλλά στην Αμερική του σήμερα, αυτό είναι ακόμα πιο ενοχλητικό διότι αυτή η τεράστια πλειοψηφία από οριζόντιους πνευματικούς οπαδούς συχνά υποστηρίζουν ότι αντιπροσωπεύουν την τελευταία λέξη στην πνευματική μεταμόρφωση, το καινούργιο παράδειγμα το οποίο θα αλλάξει τον κόσμο, την 'μεγάλη μεταμόρφωση' στην οποία αυτοί είναι η εμπροσθοφυλακή. Αλλά συχνά δεν είναι καθόλου βαθιά μεταμορφωτικοί, είναι μόνο αλλά επιθετικά μεταφραστικοί- δεν προσφέρουν αποτελεσματικούς τρόπους προς την ολοκληρωτική διάλυση του εγώ, αλλά απλά τρόπους για να σκεφτεί το εγώ διαφορετικά. Όχι τρόπους για μεταμόρφωση αλλά μόνο νέους τρόπους μετάφρασης. Στην πραγματικότητα το τι προσφέρουν οι περισσότεροι από αυτούς, δεν είναι μια πρακτική ή μια σειρά πρακτικών, όχι sadhana ή satsang ή shikan-taza ή yoga. Αυτό που οι περισσότεροι προσφέρουν είναι την προτίμηση: διάβασε το βιβλίο μου πάνω στο νέο παράδειγμα. Αυτό είναι βαθιά ενοχλημένο και βαθιά ενοχλητικό. Κατά συνέπεια τα στρατόπεδα αυθεντικής πνευματικότητας παρόλο που έχουν την καρδιά και την ψυχή των μεγάλων μεταμορφωτικών παραδόσεων, και όμως πάντα θα κάνουν δύο πράγματα: θα εκτιμούν και θα ασχολούνται με τις μικρότερες και μεταφραστικές πρακτικές (πάνω στις οποίες εξαρτάτε και δικιά τους επιτυχία), αλλά επίσης θα βγάζουν μια βροντερή φωνή από την καρδιά πως η μετάφραση από μόνη της δεν είναι αρκετή. Και επομένως, όλοι αυτοί των οποίων η αυθεντική μεταμόρφωση έχει βαθιά μετακινήσει την ψυχή τους, πρέπει πιστεύω να παλεύουν με την βαθύτατη ηθική υποχρέωση: να φωνάζουν από την καρδιά τους- ίσως σιωπηλά και μαλακά με δάκρυα απροθυμίας, ίσως με άγρια φωτιά και οργισμένη σοφία, ίσως με αργή και προσεκτική ανάλυση, ίσως με ατράνταχτα δημόσια παραδείγματα- αλλά πάντα αυθεντικά και απόλυτα να κουβαλούν την ζήτηση και το καθήκον: πρέπει να μιλήσεις έξω από τα δόντια, με τις καλύτερες δυνατότητές σου, και να ταρακουνάς το πνευματικό δέντρο, και να ανάβεις τα φώτα σου στα μάτια του ικανοποιημένου. Πρέπει να αφήσεις την ριζική πραγμάτωση να βουίζει μέσω στις φλέβες σου και να κροταλίζει αυτούς γύρω σου.
Αλίμονο, αν δεν καταφέρεις να το κάνεις αυτό, προδίδεις την ίδια σου την αυθεντικότητα. Κρύβεις το πραγματικό σου κτήμα. Δεν θέλεις να αναστατώσεις του άλλους επειδή δεν θέλεις να αναστατωθεί ο εαυτός σου. Πράττεις δίχως πίστη, η γεύση της κακής απεραντοσύνης.
Διότι, όπως βλέπεις, το ανησυχητικό γεγονός είναι ότι η κάθε πραγμάτωση κουβαλάει ένα βαθύ βάρος: σε αυτούς που επιτρέπετε να δουν ζαλώνονται αυτομάτως με την υποχρέωση να επικοινωνήσουν αυτό το όραμα με όχι αβέβαιους όρους. Αυτή είναι η συμφωνία. Σου επιτράπηκε να δεις την αλήθεια κάτω από την συμφωνία πως θα την επικοινωνούσες στους άλλους (αυτό είναι και το τελικό νόημα του όρκου των bodhisattva). Και επομένως, αν έχεις δει πρέπει να μιλήσεις έξω από τα δόντια. Να μιλήσεις με συμπόνια ή να μιλήσεις με οργισμένη σοφία ή μίλησε με επιδέξια μέσα, αλλά μίλησε έξω από τα δόντια.
Αυτό είναι πραγματικά ένα τρομερό βάρος γιατί σε οποιαδήποτε περίπτωση δεν υπάρχει χώρος για δειλία. Το γεγονός πως μπορεί να είσαι λάθος απλά δεν είναι δικαιολογία, μπορεί να είσαι σωστός στην επικοινωνία σου ή μπορεί να είσαι και λάθος αλλά αυτό δεν έχει σημασία. Αυτό που έχει σημασία, όπως αδέξια μας θύμισε ο Kierkegaard, είναι ότι μόνο αν επενδύσουμε τον λόγο μας με πάθος μπορεί η αλήθεια με τον ένα ή τον άλλο τρόπο να διεισδύσει την απροθυμία του κόσμου. Αν είσαι σωστός ή αν είσαι λάθος, αυτό είναι το δικό σου πάθος και θα εξαναγκάσει την αποκάλυψη του ποιο από τα δύο είναι αλήθεια. Είναι καθήκον σου να προωθείς αυτήν την αποκάλυψη- όποιο κι από τα δυο αν βγει τελικά- και επομένως είναι καθήκον σου να επικοινωνείς προς τα έξω την αλήθεια σου με όποιο πάθος και κουράγιο μπορείς να βρεις στην καρδιά σου. Πρέπει να φωνάξεις με όποιον τρόπο μπορείς. Ο χυδαίος κόσμος ήδη φωνάζει και με μια τέτοια τραχιά μνησικακία αυτές οι πιο αληθινές φωνές με το ζόρι ακούγονται στο ελάχιστο. Ο υλικός κόσμος είναι ήδη γεμάτος με διαφημίσεις και γοητείες, φωνές δελεασμού και κραυγές εμπορίου, οδυρμούς υποδοχής και κράχτες 'έλα εδώ'. Δεν θέλω να γίνω σκληρός εδώ και πρέπει να τιμούμε όλες τις μικρότερες προσπάθειες. Εντούτοις, θα πρέπει να έχετε προσέξει πως η λέξη 'ψυχή' είναι αυτή την στιγμή το πιο καυτό αντικείμενο στους τίτλους βιβλίων με τις μεγαλύτερες πωλήσεις- αλλά αυτό που πραγματικά σημαίνει ΄ψυχή' στα περισσότερα από αυτά τα βιβλία είναι απλά το εγώ σε νάρκωση. Η 'ψυχή' έχει φτάσει στον σημείο να υποδεικνύει, σε αυτόν τον τρεφόμενο παροξυσμό της μεταφραστικής προσπάθειας για κατανόησης, όχι αυτό που είναι α-χρονικό μέσα σε σένα αλλά αυτό που περισσότερο φωναχτά κατατροπώνετε εδώ και κει στον χρόνο, και συνεπώς 'η φροντίδα για την ψυχή' δεν σημαίνει τίποτε παραπάνω από εστίαση εξ ολοκλήρου στον θερμά χωριστό εαυτό. Παρομοίως, το 'πνευματικό' βρίσκεται στα χείλι του καθένα αλλά συνήθως αυτό που σημαίνει είναι ένα έντονο εγωϊκό συναίσθημα, όπως η 'καρδιά' έχει φτάσει να σημαίνει κάθε ειλικρινές συναίσθημα της αυτό-συστολής. Όλα αυτά, αλήθεια, δεν είναι τίποτε άλλο από το ίδιο 'ολέ' μεταφραστικό παιχνίδι, φορώντας τα καλά του και πηγαίνοντας στην πόλη. Ακόμα και αυτό δεν θα ήταν αποδεκτό αν δεν υπήρχε το ανησυχητικό γεγονός ότι όλο αυτό το μεταφραστικό 'κάνω πρόγραμμα' αποκαλείτε επιθετικά 'μεταμόρφωση', την στιγμή που το μόνο που κάνει είναι φυσικά μια νέα σειρά ζωηρών μεταφράσεων. Με άλλα λόγια, φαίνεται πως υπάρχει- και αλίμονο- μια βαθιά υποκρισία κρυμμένη στο παιχνίδι που παίρνει την κάθε μετάφραση και την αποκαλεί μεγάλη μεταμόρφωση. Και ο κόσμος στο σύνολό του- Ανατολή ή Δύση, Βορράς ή Νότος- είναι, και πάντα έτσι ήταν, στο μεγαλύτερο μέρος του, απόλυτα κουφός σε αυτή την συμφορά. Και έτσι, με δεδομένη την κλίμακα της δικιάς σου αυθεντικής συνειδητοποίησης, σκεφτόσουν πράγματι να ψιθυρίσεις στο αυτί αυτού του σχεδόν-κουφού κόσμου? Όχι φίλε μου, πρέπει να φωνάξεις. Φώναξε από την καρδιά αυτού πουν έχεις δει, φώναξε όπως μπορείς. Αλλά όχι αδιακρίτως. Ας προχωρήσουμε προσεκτικά με αυτή την μεταμορφωτική κραυγή. Ας αφήσουμε μικρές γωνιές από ριζικά μεταμορφωτική πνευματικότητα, αυθεντική πνευματικότητα, να εστιάσουν τις προσπάθειές τους και να μεταμορφώσουν τους μαθητές τους. Και ας αφήσουμε αυτές τις γωνιές σιγά και προσεκτικά, υπεύθυνα και ταπεινά, να αρχίσουν να μεταδίδουν την επιρροή τους, αγκαλιάζοντας με απόλυτη ανοχή όλων των πλευρών, αλλά προσπαθώντας παρόλα ταύτα να συνηγορήσουν προς μια αληθινή και αυθεντική και ολοκληρωτική πνευματικότητα- με παραδειγματισμό, με ακτινοβολία, με προφανής απαλλαγή, με αλάθητη απελευθέρωση. Ας αφήσουμε αυτές τις γωνιές μεταμόρφωσης ευγενικά να πείσουν τον κόσμο και τους απρόθυμους δέσμιούς του, και να προκαλέσουν την νομιμότητά τους, και να προκαλέσουν την περιορισμένη μετάφρασή τους, και να προσφέρουν ένα ξύπνημα ενόψει του μουδιάσματος που κυνηγά τον κόσμο μας στο σύνολο.
Ας το αφήσουμε να ξεκινήσει ακριβώς εδώ και τώρα, με εμάς- με εσένα και εμένα- και με την δέσμευση μας να εισπνεύσουμε όλο το άπειρο μέχρι το ίδιο το άπειρο- είναι η μόνη δήλωση που ο κόσμος θα αναγνωρίσει. Ας αφήσουμε μια ακτινοβόλο συνειδητοποίηση να αστράψει από το πρόσωπό μας, και να βρυχηθεί από τις καρδιές μας, και να βροντήσει από το μυαλό μας- αυτό το απλό γεγονός, αυτό το προφανές γεγονός, ότι εσύ στην ίδια την αμεσότητα της στιγμιαίας επίγνωσης, είσαι στην πραγματικότητα ολόκληρος ο κόσμος, με όλη την ψύξη και τον πυρετό του, με όλες τις δόξες και την χάρη του, σε όλους τους θριάμβους και τα δάκρυά του. Δεν βλέπεις τον ήλιο, είσαι ο ήλιος, δεν βλέπεις την βροχή, είσαι η βροχή, δεν αισθάνεσαι την γη, είσαι η γης. Και σε αυτή την απλή, ξεκάθαρη αλάνθαστη βλέψη, η μετάφραση έχει σταματήσει σε όλους τους τομείς και έχεις μεταμορφωθεί στην ίδια την καρδιά του Κόσμου- και εκεί, ακριβώς εκεί, πολύ απλά, πολύ ήσυχα, όλα σβήνουν. Η αναζήτηση και η μετάνοια θα είναι τότε ξένες σε σένα, και ο εαυτός σου και οι άλλοι θα σου είναι επίσης ξένοι, και το μέσα και το έξω θα έχει πάψει να έχει νόημα για σένα. Και σε αυτό το προφανές σοκ της αναγνώρισης- την στιγμή που ο αφέντης μου είναι ο εαυτός μου, και αυτός ο εαυτός είναι ολάκερος ο Κόσμος, και ο Κόσμος είναι η ψυχή μου- θα διαβαίνεις πολύ απαλά μέσα στην ομίχλη αυτού του κόσμου και θα την μεταμορφώνεις ολάκερη με το να μένεις απολύτως άπραγος.
Και τότε, και τότε, και μόνο τότε- θα γράψεις τελικά, καθαρά, προσεκτικά και με συμπόνια στην ταφόπετρα ενός εαυτού ο οποίος ποτέ δεν υπήρξε: Υπάρχει μόνο Άτι.
ΓΛΩΣΣΑΡΙΟ ΚΑΙ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
'What is enlightenment?' (Τι είναι Θεία Φώτιση?): Περιοδικό θεμάτων πάνω στην πνευματικότητα και στην συνείδηση του Andrew Cohen, εκδίδεται στην Καλιφόρνια και υπάρχει ιστοσελίδα με όλα τα άρθρα αναλυτικά www.wie.org
Andrew Cohen (Άντριου Κοχέν): Συντάκτης του περιοδικού και διερευνητής θεμάτων πάνω στην πνευματικότητα. Αναγνωρισμένος από πολλούς ως άτομο με υψηλή αυτό-πραγμάτωση μέσα από την καθοδήγηση του δασκάλου του Poonja. Προσωπική ιστοσελίδα www.andrewcohen.org
Chogyam Trungpa Rinpoche (Τσόγκιαμ Τρούνγκπα Ρίνποχ): Δάσκαλος της πνευματικής Θιβετιανής βουδιστικής παράδοσης, ιδρυτής του πρώτου πανεπιστήμιου πνευματικών σπουδών στις ΗΠΑ- Naropa University. Ιστοσελίδα www.naropa.edu Πρόσφατα συμπεριλάβανε μαθήματα πάνω στην θεωρία και το έργο του Ken Wilber. Μια ιστοσελίδα για την διδασκαλία και μεθόδους του Τρούνγκπα είναι η www.shambhala.org
Adi Da (Άντι Ντα): Δάσκαλος θεμάτων πάνω στην πνευματικότητα από τις ΗΠΑ.
Vipassana (Βιπάσσανα): Λέξη της αρχαίας ινδικής γλώσσας 'Πάλι' που σημαίνει 'παρατήρηση της πραγματικότητας όπως αυτή είναι'. Ο διαλογισμός βιπάσσανα εφαρμόζεται ευρέως και στην Δύση και αναπτύσσει την συγκέντρωση του νου και την απαλλαγή από σωματικές, νοητικές, συναισθηματικές και πνευματικές εντάσεις, εμμονές, φόβους, αυταπάτες. Για τον διαλογισμό αυτό υπάρχουν πολυάριθμες σχολές που τον εφαρμόζουν στην περισσότερο ή λιγότερο αυθεντική του μορφή. Όμως η εσωτερική δομή αυτού του διαλογισμού θα μπορούσαμε να πούμε και το πνεύμα που είχε και έχει εμφυσηθεί σε αυτόν είναι τόσο αυθεντικά μεταμορφωτικό και καθαρά πνευματικό (υπερβαίνει και ενσωματώνει) που την κάνει να ξεχωρίζουν (και αυτό είναι ευρέως αποδεκτό) και να θεωρούνται μια από τις κορυφαίες πρακτικές στο ίδιο επίπεδο με το Ζαζεν, Self-inquiry, κα. Για το βιπάσσανα υπάρχουν πολλές ιστοσελίδες. Μία διεθνή και αναγνωρισμένη είναι www.dhamma.org
Bodhisattvas (Μποντισάτβας): Είναι οι βούδες που απαρνήθηκαν τη νιρβάνα για να μετενσαρκωθούν και να βοηθήσουν τους συνανθρώπους τους. Χρησιμοποιείται για να υπενθυμίζει σε αυτούς που ασχολούνται με μεταμορφωτικές πρακτικές πως αυτοσκοπός δεν είναι να μένουν σε αυτήν την κατάσταση που μπορεί έτσι να χαρακτηριστεί 'ευφορικός νιχιλισμός' και πως έχουν το καθήκον να επικοινωνήσουν τις εμπειρίες τους στους άλλους συνανθρώπους τους ώστε να τους βοηθήσουν στην δικιά τους αυτοπραγμάτωση.
New Age movement (κοινωνικό ρεύμα 'Νέας Εποχής' από συνέντευξη του Wilber): Το ρεύμα της Νέα Εποχής είναι (πλέον) ένα μεγάλο και ποικιλόμορφο 'τέρας'. Στις καλύτερες μορφές του κάνει αισιόδοξες και ενθαρρυντικές προσπάθειες προς την ενοποίηση σώματος, νου, καρδίας, ψυχής και πνεύματος, ενώ στις χειρότερες μορφές του δυστυχώς χάνετε σε περισσότερο ναρκισσιστικές και εγωκεντρικές προσπάθειες ή επιλέγει να παραμένει στο περιθώριο και σε μεμονωμένες προσεγγίσεις.
Rational reconstruction of the transrational (ορθολογιστική ανασυγκρότηση αυτών των εμπειριών που υπερβαίνουν την λογική): Η εκ των υστέρων ανασκόπηση και ανασυγκρότηση, με έναν ορθολογιστικό και λογικό τρόπο, μίας σειρά γεγονότων ή εμπειριών οι οποίες μπορεί υποκειμενικά να έχουν φανεί κάθε άλλο παρά λογικές, γνωστικές ή ορθολογικές την στιγμή κατά την οποία συνέβαιναν. Αυτή η φράση είναι κεντρική στις ευρύτερες επιστημονικές, ακαδημαϊκές και θεωρητικές συζητήσεις πάνω σε μετά-συμβατικές καταστάσεις ανώτερης συνείδησης διότι το ίδιο το μυαλό που είναι το βασικό 'εργαλείο' για αυτές τις συζητήσεις είναι συμβατικό στην φύση του και στην δομή του και έτσι δεν μπορεί το ίδιο να συμμετάσχει στις μετά-συμβατικές καταστάσεις (άλλωστε είναι και η βασική προϋπόθεση κάθε στοχαστικής και διαλογιστικής τεχνικής να πάμε 'πέρα από τον νου', να 'ελευθερωθούμε από τον νου', κτλ.) Χρειαζόμαστε λοιπόν μια εκ των υστέρων 'εκλογίκευση' της υπερβατικής εμπειρίας (πνευματικής) που έχουμε βιώσει για να μπορέσουμε να την επικοινωνήσουμε στους άλλους ανθρώπους και να συζητήσουμε πάνω σε αυτή, στα πλαίσια της φυσιολογικής συμβατικής κατάστασης της συνείδησης.
Για περισσότερες εξηγήσεις πάνω στις γενικές έννοιες και τους όρους που χρησιμοποιεί ο Wilber μπορείτε να δείτε στα αγγλικά www.worldofkenwilber.com του Frank Visser από την Ολλανδία, συγγραφέα βιβλίου πάνω στο έργο του Wilber.
Για ένα εκτενέστερο γλωσσάριο πάνω στην ορολογία του Ken Wilber μπορείτε να βρείτε στην ιστοσελίδα www.enlightenment.com του Jordan Gruber
ΣΥΝΟΨΗ
Οι δύο θεμελιώδης κοινωνικές και ανθρωπολογικές λειτουργίες όλων των παγκόσμιων θρησκειών (μικρών και μεγάλων σε ανατολή και δύση).
Με τις ονομασίες που τους δίνει ο Wilber είναι: η μετάφραση και η μεταμόρφωση, η οριζόντια κίνηση και η κάθετη κίνηση, η νομιμοποίηση και η αυθεντικότητα.
'Μετάφραση': δημιουργία νοήματος για τον χωριστό εαυτό, νέοι τρόποι ερμηνείας και κατανόησης του αντικειμένου, νομιμοποίηση των κοινωνικών δραστηριοτήτων (μύθοι, ιστορίες, τελετουργικά, αφηγηματικές κοσμοθεωρίες).
'Μεταμόρφωση': αλλαγή του επιπέδου της συνείδησης του ίδιου του εαυτού, ριζική και συγκλονιστική μεταμόρφωση του υποκειμένου, απελευθέρωση και υπέρτατη συνειδητοποίηση του πνεύματος.
Η αναγκαιότητα και των δύο λειτουργιών για τον άνθρωπο και την κοινωνία: η μετάφραση ενεργεί ως κοινωνική κόλλα που κρατά τα πολιτισμικά οικοδομήματα από την κατάρρευση και το χάος, η μεταμόρφωση είναι η προσωπική και βαθιά ατομική απελευθέρωση από όλα τα δεσμά και τις συνθήκες της ζωής, η υπέρτατη αυτοπραγμάτωση, η θεία φώτιση.
Η 'παντοδυναμία' της μετάφρασης σε σχέση με την μεταμόρφωση σε όλα τα μήκη και πλάτη της γης και σε όλες τις εποχές, σε 'Ανατολή' και 'Δύση' (τα δύο 'στρατόπεδα' στα οποία έχουν δημιουργηθεί διάφορες λανθασμένες προκαταλήψεις και πιστεύω πάνω σε αυτά). Η απλή στατιστική προσέγγιση που κάνει ο Wilber βοηθά αφάνταστα στην μεταξύ τους συμφιλίωση και καταρρίπτει κάθε λανθασμένο προκατειλημμένο ισχυρισμό.
Η απίστευτη σπανιότητα του φαινομένου της αυθεντικής μεταμόρφωσης την κάνει ένα από τα πιο εξαιρετικά και πολυτιμότερα κοσμήματα ολόκληρης της ανθρώπινης παράδοσης. Αυτό αναγνωρίζεται εύκολα και από αυτούς που προσπαθούν οι ίδιοι προς αυτή την κατεύθυνση αλλά και από όσους δεν έχουν νιώσει αυτή την ανάγκη.
Η αναγνώριση πως πρέπει να ξεκινούμε από καλοκάγαθες, χρήσιμες και επαρκής (ολοκληρωτικής) μεταφράσεις πριν μπορέσουμε να πάρουμε τον μοναχικό και δύσκολο δρόμο της ατομικής, αυθεντικής, ριζικής μεταμόρφωσης.
Η παρατήρηση μέσα από συγκεκριμένα πρόσφατα παραδείγματα πως η διαδικασία και η πορεία από την μετάφραση στην μεταμόρφωση απαιτεί την δημιουργία αυτών που θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε 'λιγότερο μεταμορφωτικών πρακτικών' (μικρότερων πρακτικών σε σχέση με την 'υπέρταση πρακτική' της ριζικής μεταμόρφωσης) και το συμπέρασμα πως 'πρέπει να είμαστε αρκετά ευαίσθητοι και με φροντίδα στις πολυάριθμες ευεργετικές μορφές αυτών των μικρότερων και μεταφραστικών πρακτικών'. Η προτροπή που δίνει ο Wilber σε όλες τις μεμονωμένες προσπάθειες των μικρών ομάδων που εργάζονται για την προσφορά αυτής της δεύτερης λειτουργίας στον κόσμο είναι ταυτόχρονα μαλακή και σκληρή. Το να ψιθυρίσουμε στο αυτί ενός σχεδόν κουφού κόσμου δυστυχώς δεν είναι αρκετό, πρέπει να βροντοφωνάξουμε από τα βάθη της καρδιάς μας και από την πηγή εκείνη που έδωσε σε (όποιους από) εμάς τους ίδιους την τύχη και χαρά να δούμε την υπέρτατη 'πάντα-ήδη αλήθεια'. Την αλήθεια πως 'εσύ στην ίδια την αμεσότητα της στιγμιαίας επίγνωσης, είσαι στην πραγματικότητα ολόκληρος ο κόσμος, με όλη την ψύξη και τον πυρετό του, με όλες τις δόξες και την χάρη του, σε όλους τους θριάμβους και τα δάκρυά του'. Άφησε για μια στιγμή αυτή την αλήθεια να σε γεμίσει όχι σαν μία όμορφη ποιητική ή μεταφορική σκέψη αλλά σαν ολοκληρωτικό βίωμα μέσα σου.
μετάφραση, επιμέλεια Πυγμαλίων Καρατζάς, 14.03.2002, Αίγιο.
Ο Πυγμαλίων Καρατζάς είναι αρχιτέκτων (B.Sc. Βουδαπέστη), με M.Sc. στον αστικό σχεδιασμό (Εδιμβούργο). Από το 1997 μελετά και συμμετέχει σε διάφορες μεθόδους υπερπροσωπικής ψυχολογίας, επίσης μελετά την αρχιτεκτονική ανθρωπολογία, τις οικολογικές κοινότητες και την ολοκληρωτική προσέγγιση του Wilber. Ζει και εργάζεται στο Αίγιο.
Όποιες παρατηρήσεις, σχόλια και προσθήκες με πηγές, αναφορές, σημειώσεις και άλλα που να διευρύνουν ή και να διορθώνουν το παρόν υλικό είναι ευπρόσδεκτες - [email protected]