Προσαρμογή του Πυγμαλίων Καρατζά από το κείμενο του Ken Wilber 'The deconstruction of the world trade center' σχετικά με την τρομοκρατική ενέργεια της 11-9 και την παγκόσμια κρίση των πρόσφατων πολέμων- 28.3.03
Ολοκληρωτική απόκριση
στην παγκόσμια κρίση
«Καλύτερα και από την εξουσία σε όλη την γη, καλύτερα και από το ταξίδι στον παράδεισο, καλύτερα και από την κατάκτηση όλου του κόσμου, είναι η χαρά του ανθρώπου που μπαίνει στο ποτάμι της ζωής που οδηγεί στην Μη-Ύπαρξη.»
- Νταμαπάντα
Εισαγωγή
Παρατήρηση: χιλιάδες πεθαίνουν κάθε χρόνο σε αυτοκινητιστικά ατυχήματα αλλά δεν βλέπουμε τον κόσμο να διαμαρτύρεται στους δρόμους για τις αιτίες και τις ευθύνες αυτών των εγκληματικών κρατικών αμελειών. Επίσης χιλιάδες πεθαίνουν κάθε μέρα από υποσιτισμό αλλά δεν βλέπουμε τον κόσμο να διαμαρτύρεται στους δρόμους για τις αιτίες και τις ευθύνες ούτε αυτών των εγκληματικών κρατικών αμελειών.
Συμπέρασμα: Δεν είναι η ανθρώπινη ζωή για την οποία ανησυχούν τόσο οι διαδηλωτές της κρίσης αλλά στην ουσία αντιδρούν στην βαθύτερη απειλή που νιώθουν πως δέχονται στα συγκεκριμένα σετ των αξιών τους, και η απόκρισή τους εξαρτάται από αυτές τις αξίες.
Εδώ λοιπόν θέλουμε να δώσουμε έμφαση στην απόκριση πάνω στην παγκόσμια κρίση και όχι μόνο στις αιτίες που οδήγησαν μέχρι εδώ. Όλες οι αναλύσεις που ακούμε προσπαθούν να ξεδιαλύνουν τις αιτίες, κανείς όμως δεν μιλάει για τις αξίες οι οποίες αντιπροσωπεύονται κάνοντας το μεγάλο σφάλμα να τις θεωρεί δεδομένες και παντού ίδιες ενώ στην πραγματικότητα η σύγκρουση και οι διαφορές σε αυτές τις αξίες είναι που έχουν οδηγήσει σε αυτή την κλιμάκωση της κρίσης εξ' αρχής. Οι αιτίες σίγουρα είναι τα αντικειμενικά ντοκουμέντα που θα μαζέψουν οι αναλυτές αλλά οι αποκρίσεις είναι καθαρά υποκειμενικές και χωρίς καν να υπονοήσουμε και να κρίνουμε το ποιες είναι σωστές και ποιες λάθος, το σημείο που πρέπει πρωταρχικά να τονίσουμε είναι πως η μερίδα του κόσμου που βρίσκεται στο κάθε ξεχωριστό επίπεδο συνειδητότητας αντιδρά και διαφορετικά στην ίδια αυτή κρίση.
Στην παρακάτω ανάλυση ο Wilber χρησιμοποιεί την θεωρία του Don Beck που έχει ονομάσει 'σπειροειδής δυναμική' (spiral dynamics) και είναι ένα μοντέλο βίο-ψύχο-κοινωνικό-πνευματικής εξέλιξης και ανάπτυξης ατόμων, οργανισμών, εθνών και πολιτισμών. Η σπειροειδής δυναμική έχει ως τώρα οκτώ επίπεδα που το κάθε ένα αντιστοιχεί στο κέντρο βάρους του πυρήνα της σκέψης που έχει ο άνθρωπος σε κάθε ξεχωριστό επίπεδο συνειδητότητας, αντιστοιχεί σε μια πολιτισμική-κοινωνική εκδήλωση και το χαρακτηρίζουν ορισμένες βασικές ανθρώπινες ανάγκες. Η θεωρία χρησιμοποιεί έναν αριθμό τυχαία επιλεγμένων χρωματικών προσδιορισμών που ονομάζουν 'αξίες-μέμες' (από το αγγλικό value-meme) οι οποίες είναι ομαδοποιημένες σε διαφορετικά κλιμακωτά επίπεδα συλλογικής εξέλιξης. Ο όρος 'memes' είναι ένας νεολογισμός του Richard Dawkins- διακεκριμένου επιστήμονα της εξέλιξης του ανθρώπου- που αρχικά αναφέρθηκε ως μια μονάδα πολιτισμικής εξέλιξης ή ένα 'γονίδιο πληροφοριών'. Η σπειροειδής δυναμική βασίζεται στην θεωρία πως το ψυχο-πολιτισμικό γίγνεσθαι της ανθρωπότητας έχει ως υπόβαθρο αυτούς τους κώδικες παρόμοια με τα γονίδια, αλλά πληροφορικά παρά γενετικά. Τα εσωτερικά βήματα της εξέλιξης είναι ένας σπειροειδής ανερχόμενος κυματισμός. Το μοντέλο αυτό έχει χρησιμοποιηθεί για την προσέγγιση και επίλυση διαφόρων πραγματικών κοινωνικών κρίσεων όπως στην Νότιο Αφρική με πολύ θετικά αποτελέσματα και ο Don Beck είναι σύμβουλος μεγάλων οργανισμών παγκοσμίως.
Στο πρώτο κλιμακωτό επίπεδο τα άτομα, οι οργανισμοί και οι πολιτισμοί περνούν τα εξής στάδια:
1. Μπεζ: ('Επιβίωση-Αίσθηση'), ενστικτώδης, αυτοσυντήρηση, τροφή και νερό, αναπαραγωγή, ζεστασιά, προστασία, μένω ζωντανός.
2. Πορφυρή: ('Ανιμιστική-Ταυτότητα'), συγγενικό πνεύμα, ταμπού και προκατάληψης, τελετουργικά φυλών, λαϊκοί τρόποι και παράδοση, οικογενειακό.
3. Κόκκινη: ('Ισχύς-Θεοί'), εγωκεντρικό, έλεγχος, αυτοκρατορίες, κατάκτηση και κατάληψη, αυθόρμητη ικανοποίηση, ζει για το τώρα.
4. Μπλε: ('Πίστη-Δύναμη'), εξουσία, σιγουριά και σταθερότητα, νόημα, πειθαρχία, ηθικότητα, ομάδες ενδιαφερόμενες με κανόνες, παραδόσεις, υπακοή, ζει για το ύστερα.
5. Πορτοκαλί: ('Παλεύω-Οδηγός'), στρατηγική, εταιρίες αποζητούν κέρδος και στάτους, ατομική έκφραση, υλισμός, καταναλωτισμός, επιτυχία και ίματζ, ανάπτυξη.
6. Πράσινη: ('Ανθρώπινα-Δεμένη'), γενική γνώμη, πολιτισμοί μοιράζονται δημοκρατικά αισθήματα, αποδοχή και ανεκτικότητα, πολλαπλές οπτικές πλευρές, αισθήματα, αυθεντικός, μοίρασμα, φροντίδα, κοινότητα.
Στο δεύτερο κλιμακωτό επίπεδο:
7. Κίτρινη: ('Ελαστική-Ρευστή'), οικολογία, ενοποίηση, ενότητα μέσα στην ποικιλότητα, φυσικά συστήματα, πολλαπλές πραγματικότητες, γνώση.
8. Τιρκουάζ: ('Ενιαία-Οπτική'), ολιστική, αυτοπραγμάτωση, ολοκληρωτική προσέγγιση, οικουμενικό χωριό, συλλογικός ατομικισμός, οικουμενική πνευματικότητα, μεταβολές της γης.
Αποκρίσεις στην παγκόσμια κρίση από το κάθε επίπεδο συνειδητότητας
Επίπεδο 1,2,3. Στα τρία πρώτα επίπεδα (η 'μπεζ, πορφυρή και κόκκινη μέμε') ο τίτλος που μπορούμε να δώσουμε στην απόκρισή τους θα ήταν 'οργή και εκδίκηση'. Βασικά σε αυτό το επίπεδο της συνειδητότητας το άτομο νιώθει και βιώνει πως η κρίση δεν είναι μια κρίση της ανθρωπότητας, ούτε του πολιτισμού, ούτε της χώρας ή του θεού, αλλά μια κρίση δικιά του! Σε αυτό το επίπεδο ανήκουν σε γενικές γραμμές τα αριστερά κόμματα της πολιτικής. Ο ψυχολογικός χαρακτηρισμός αυτού του επιπέδου είναι 'εγωκεντρικός' και η άμεση απόκριση του- να το πούμε απλά και κάπως ωμά- είναι 'όποιος με πειράξει θα του πάρω το σκαλπ'. Το ποσοστό του πληθυσμού που αντιστοιχεί σε αυτό το επίπεδο είναι περίπου το 20% αλλά το ποσοστό εξουσίας το οποίο αντιπροσωπεύεται είναι 5%.
Επίπεδο 4. Σε αυτό το επίπεδο ('μπλε μέμε') η συνειδητότητα του ατόμου είναι ξεκάθαρα αυταρχική και δογματικά απόλυτη. Νιώθει τον εαυτό του να βρίσκεται στην πλευρά του καλού και τους άλλους στην πλευρά του κακού και έτσι δημιουργεί το εθνοκεντρικό δέσιμο και το συλλογικό συναίσθημα 'εμείς είμαστε σωστοί, εσείς είστε λάθος'. Σε στιγμές κρίσης αυτό το επίπεδο αντιδρά έτσι που φτάνει να πιστεύει αυτό που εκφράστηκε τόσο απόλυτα σε αυτή την κρίση από την εξουσία που παρακινεί τον πόλεμο: 'είτε είσαι μαζί μας στην σταυροφορίας μας εξάλειψης των σκοτεινών δυνάμεων από το πρόσωπο της γης ή δεν είσαι και επομένως είσαι ένας από αυτούς'. Επομένως ο τίτλος που μπορούμε να δώσουμε στην απόκρισή τους είναι 'καλό εναντίων κακού'. Σε αυτό το επίπεδο ανήκουν σε γενικές γραμμές τα δεξιά και κεντρώα κόμματα της πολιτικής. Το ποσοστό πληθυσμού είναι 40% και εξουσίας 30%.
Επίπεδο 5. Σε αυτό το επίπεδο ('πορτοκαλί μέμε') της συνειδητότητας το άτομο βλέπει την κρίση όχι ως μια απειλή προσωπικά του εαυτού του (όπως στο επίπεδο 1-2-3), ούτε συλλογικά του έθνους του ή του θεού (επίπεδο 4), αλλά ως μια κοσμοκεντρική απειλή ενάντια στην ίδια την ελευθερία, την ισότητα, και την δικαιοσύνη, τις αξίες, την ελεύθερη αγορά, ανεξαρτήτου εθνικότητας, φύλλου, τάξης και πιστεύω. Ο τίτλος που μπορούμε να δώσουμε στην απόκρισή τους είναι 'μία επίθεση σε ολόκληρο πολιτισμό'. Σε αυτό το επίπεδο ανήκουν σε γενικές γραμμές οι φιλελεύθεροι πολιτικά. Το ποσοστό του πληθυσμού είναι 30% και της εξουσίας 50%.
Επίπεδο 6. Σε αυτό το επίπεδο ('πράσινη μέμε') της συνειδητότητας έχουμε έναν διαχωρισμό μεταξύ μιας ισορροπημένης απόκρισης και μιας ακραίας. Η ακραία μπορεί να χαρακτηριστεί ως 'υπεραξιολόγηση των αξιών'. Σε αυτό το επίπεδο το άτομο φτάνει το σημείο της αυτοκριτικής και της ενδοσκόπησης, ρίχνει φταίξιμο για την όλη κατάσταση και στον ίδιο του τον εαυτό με ιδιαίτερη ειλικρίνεια και ευαισθησία. Επειδή όμως το βάρος είναι μεγάλο το μειώνει ρίχνοντας φταίξιμο για όλα τα δεινά του κόσμου στις προηγούμενες εποχές, στον ακραίο καπιταλισμό, στον υλισμό και την υπερκατανάλωση, και κατ' επέκταση σε όλους όσους εργάζονται μέσα σε αυτό το σύστημα, χωρίς να συνειδητοποιεί πως και ο ίδιος είναι μέρος τους συστήματος και επομένως φτάνει σε μία προσωπική αντίφαση. Ο πλουραλισμός που έχουν υιοθετήσει ως ευαγγέλιο σε ακραίο βαθμό έχει κάνει το άτομο σε αυτό το επίπεδο να υποστηρίζει πως όλα είναι ίσα, και πως δεν υπάρχουν βαθμίδες καλού και κακού αφού αυτό προϊδεάζει και κρίνει τους άλλους εκ των προτέρων. Δεν υπάρχει σωστό ή λάθος παρά μόνο σχετικές υποκειμενικές και εξαρτώμενες ερμηνείες και ισχυρισμοί περιορισμένοι και επηρεασμένοι πλήρως από το περιβάλλον μέσα στο οποίο εκκολάπτονται. Με άλλα λόγια κάνει την 'βλάσφημη κίνηση' να χρησιμοποιεί όλα τα υπαρκτά προβλήματα της κοινωνίας μας ως στείρα αρνητική κριτική βγάζοντας τον εαυτό του έξω από όλα και υπεράνω. Σε αυτό το επίπεδο παρατηρούμε το μεγαλύτερο μέρος του κόσμου να έχει μπερδέψει τις προσυμβατικές επιθυμίες με τα μετασυμβατικά οράματα και γενικά να απεχθάνεται οτιδήποτε συμβατικό και να αγκαλιάζει τυφλά οτιδήποτε μη-συμβατικό. Σε αυτό το επίπεδο το άτομο παρατηρεί με θλίψη την κατάχρηση της ίδιας του της γλώσσας να χρησιμοποιείται από τις ακραίες κοινωνικές, πολιτικές, και θρησκευτικές εκδηλώσεις ανά τον κόσμο (τρομοκρατία, αυταρχικά καθεστώτα, φονταμενταλισμός). Η ψυχολογική παθολογία πίσω από αυτή την κατάσταση είναι ο ναρκισσισμός και η συμπεριφορά του 'κανείς δεν μου λέει εμένα τι να κάνω'. Σε αυτό το επίπεδο παρόλο που καταφέρνουμε να δούμε πολλές απόψεις μαζί, ο ακραίος πλουραλισμός μας ωθεί να τις δεχόμαστε όλες όχι τόσο επειδή πιστεύει στην ελευθερία του λόγου και πως όλες έχουν μια δόση αληθείας αλλά επειδή πιστεύει πως καμία δεν είναι καλύτερη από την άλλη ('αν όλοι είμαστε ίσοι τότε κανένας δεν μπορεί να είναι καλύτερος από εμένα και εγώ δεν μπορεί να είμαι χειρότερος από τους άλλους'). Η ισορροπημένη απόκριση μπορεί να χαρακτηριστεί 'τώρα περισσότερο από ποτέ'. Η ευαισθησία αυτού του επιπέδου κάνει τους περισσότερους ανθρώπους να κοιτάξουν μέσα τους και να στοχαστούν με αγάπη πάνω στην αδελφικότητα των λαών, την συμπληρωματικότητα των πραγμάτων, και να χρησιμοποιήσουν αυτές τις περιόδους κρίσης ως καθρέφτη για να δικά τους προσωπικά και εσωτερικά προβλήματα, να νιώσουν με συμπόνια τα βάσανα του κόσμου, και τον πόνο της μοναξιάς και της αποξένωσης μέσα τους. Σε αυτό το επίπεδο το άτομο μπορεί να χρησιμοποιήσει τα χαρακτηριστικά των προηγούμενων επιπέδων προς όφελός του. Η άσκηση της αστυνόμευσης και άμυνας/επίθεσης περνά στα χέρια των πιο λογικών και σοφών και ο πολιτισμός σώζεται από την βαρβαρότητα. Στο Ζεν λένε πως ο καλύτερος αγώνας είναι το να μην πολεμήσεις αλλά αυτό δεν σημαίνει πως οι δάσκαλοι δεν θα τραβήξουν το σπαθί τους όταν χρειαστεί. Ποσοστό πληθυσμού 10% και εξουσίας 15%.
Επίπεδο 7. Όταν το άτομο καταφέρει πραγματικά να έχει μια ολοκληρωτική προσέγγιση και οπτική, να δει δηλαδή όλα τα προηγούμενα επίπεδα μαζί, το καθένα γι' αυτό που είναι, τότε βρίσκεται στο επόμενο επίπεδο της συνειδητότητας ('κίτρινη μέμε'). Ο τίτλος που μπορούμε να δώσουμε στην απόκρισή τους είναι 'η ισορροπία του όλου' διότι όταν φτάσει κάποιος και μπορεί να δει το όλο φάσμα των αποκρίσεων από τα μέχρι τώρα επίπεδα φτάνει ταυτόχρονα και στην διαπίστωση πως η πραγματικότητα είναι αυτό το δυναμικό και ρευστό σύνολο και όχι ένα μεμονωμένο κομμάτι. Ολοκληρωμένη πραγματικότητα είναι αυτή που συμπεριλαμβάνει όλα τα επίπεδα αφού ο κόσμος βρίσκεται σε όλα αυτά. Η ιστοριογραφία μας έχει δείξει πως δεν υπάρχει ένας σωστός τρόπος για να βλέπουμε τα πράγματα αλλά πολλές ερμηνείες που εξαρτώνται από το επίπεδο συνειδητότητας που βρίσκεται ο κάθε ερμηνευτής. Κάθε μία από τις μέμες- τα αναπτυξιακά αυτά κύματα/στάδια/επίπεδα της συνειδητότητας- έχουν όλα κάτι σημαντικό να που πάνω στο φλέγον ερώτημα των αιτιών και των κατηγοριών αυτής της παγκόσμιας κρίσης. Επίσης σε αυτό το επίπεδο κατανοούμε πως το βάρος που πρέπει να δώσουμε στην κάθε ερμηνεία υπολογίζεται καλύτερα όταν φτάσουμε οι ίδιοι στην διευρυμένη ενόραση στην οποία συμπεριλαμβάνονται και οι τέσσερις θεμελιώδεις διαστάσεις κάθε φαινομένου (προθεσιακό, συμπεριφορικό, πολιτισμικό, κοινωνικό) αλλά και όταν φτάσουμε σε μία βαθύτερη επίγνωση του επομένου και ανώτατου επιπέδου (μη-δυϊκού, Νο.8). Τέλος ο γενεαλογικός πλουραλισμός με την υποστήριξη εκτενούς έρευνας μας έχει δείξει πως τα ανώτερα επίπεδα είναι αντικειμενικά και υποκειμενικά καλύτερα (με την έννοια πως αφομοιώνουν, ενσωματώνουν, συμπεριλαμβάνουν και μετουσιώνουν/μεταμορφώνουν περισσότερα από ότι τα προηγούμενα επίπεδα). Το κοσμοκεντρικό επίπεδο είναι καλύτερο του εθνοκεντρικού που είναι καλύτερο του εγωκεντρικού.
Το φταίξιμο: πρώτ' απ' όλα όλοι συμφωνούν πως μέρος του φταιξίματος πηγαίνει σε όλες τις ακραίες, εξτρεμιστικές εκδηλώσεις ανά τον κόσμο (τρομοκρατία, αυταρχικά καθεστώτα, εθνικισμός, φονταμενταλισμός, φανατισμός, κτλ.). Κοιτάζοντας τις αιτίες και τα κίνητρα πίσω από την κρίση σε όλα τα επίπεδα πρέπει να συμπεριλάβουμε (όπως είδαμε και πιο πάνω) και τις τέσσερις διαστάσεις του φαινομένου. Στο συλλογικό-εξωτερικό μπορούμε να δούμε την μεγάλη οικονομική καταπίεση, στο συλλογικό-εσωτερικό μια πολιτισμική δυσκαμψία απέναντι στην μοντερνικότητα, στο ατομικό-εξωτερικό παρατηρούμε τις έντονες βιοχημικές μεταπτώσεις δοπαμίνης και σεροτονίνης (και ό,τι άλλο) και στο ατομικό-εσωτερικό μια παθολογία στην ψυχολογία του 3ου επιπέδου πυροδοτούμενη από μία διαστρεβλωμένη ιδεολογία του 4ου επιπέδου. Το βασικό ερώτημα όμως που τίθεται εδώ είναι το κατά πόσο και πως συνδέεται αυτή η τετράπλευρη παθολογία με τον παγκόσμιο δυτικό καπιταλισμό και την ηγεμονική παγκοσμιοποίηση. Καταλαβαίνουμε εδώ πως μπαίνουμε στα χωράφια της πολιτικής και δεν θα μπορούσαμε να προσεγγίσουμε αυτό το πολύπλοκο ζήτημα χωρίς μια ολοκληρωτική οπτική της πολιτικής θεωρίας των φιλελεύθερων και των συντηρητικών την οποία έχει αναπτύξει σε διάφορα κεφάλαιο ο Wilber και είναι μια από τις κύριες θέσεις του Ολοκληρωτικού Ινστιτούτου. Ίσως το ενδιαφέρον εδώ θα ήταν να δούμε το πώς όλα τα παραπάνω σχετίζονται με την πολιτική θεωρία αλλά δεν θα μπούμε σε αυτό εδώ.
Επίπεδο 8: Στο τελευταίο και ανώτερο αυτό επίπεδο της συνειδητότητας ('τιρκουάζ μέμε') συναντάμε την πνευματική απόκριση στην κρίση και έτσι ο τίτλος που θα την χαρακτήριζε είναι 'παγκόσμια ψυχή'. Η ψυχο-πνευματική διάσταση αυτού του επιπέδου μπορεί να διαχωριστεί σε τέσσερα επί μέρους στάδια-επίπεδα: ψυχικό, λεπτοφυές, αιτιατό και μη-δυϊκό. Το κάθε ένα έχει μια απόκριση σε αυτή την παγκόσμια κρίση. Εδώ όμως πρέπει να κλείσουμε τα μάτια, να ησυχάσουμε τον ορθολογικό, γραμμικό, τελεσίδικο νου, να χαλαρώσουμε την αναπνοή και το σώμα, και να στοχαστούμε με περισυλλογή, βαθύτερη κατανόηση και διευρυμένη αγάπη. Στο ψυχικό επίπεδο ξεπερνάμε την απλή ιδέα που έχουμε για μια πιθανή κοσμική ενότητα και φτάνουμε να βιώσουμε με μία άμεση εμπειρία αυτήν ακριβώς την ενότητα και πληρότητα του κόσμου. Μια βαθύτερη ενόραση μας πλημμυρίζει πως αυτά που βλέπουμε ως καλό και κακό, είναι απλά κομμάτια που συμπληρώνουν το παζλ απαραίτητα εξ΄ ίσου για την εκδήλωση της κάθε πραγματικότητας ακριβώς όπως ένας πίνακας ή μια εικόνα έχει φωτεινά και σκοτεινά σημεία για να καταφέρουμε να τον διακρίνουμε. Είναι η βαθύτερη και βιωματική αναγνώριση πως σε αυτή την ζωή υπάρχει μαζί και χαρά και λύπη, και ευτυχία και δυστυχία, όπως ακριβώς υπάρχει και ζωή και θάνατος και δεν μπορεί να υπάρξει το ένα χωρίς το άλλο. Κάθε στιγμή γεννιόμαστε και κάθε στιγμή πεθαίνουμε! Τα άτομα που βρίσκονται στα προηγούμενα επίπεδα συνειδητότητας κάνουν τα πάντα μέσα στην ζωή τους με τους συμβατικούς τρόπους για να βρουν την ευτυχία προσπαθώντας σκληρά να κρατούν την χαρά έναντι του πόνου, την ζωή έναντι του θανάτου, το καλό έναντι του κακού, την υγεία έναντι της ασθένειας, Η ατραπός των μυστών όμως είναι ο εναγκαλισμός όλων των αντιθέτων σε μία ευρύτερη ενότητα, το συνειδητό παιχνίδισμα μεταξύ των αντιθέτων σε μία ερωτική συνένωση. Με αυτή την έννοια λέγεται από τις μυστικιστικές παραδόσεις πως ο φωτισμένος νους απελευθερώνεται από τον 'καρμικό νόμο' αυτών των δυϊσμών. Βλέπουμε λοιπόν πως η μεγαλύτερη και πιο κρυφή ευτυχία δεν βρίσκεται στην κατάληψη της θετικής πλευράς των αντιθέτων έναντι της αρνητικής αλλά στο μυστήριο αυτό κοσμικό παιχνίδι μεταξύ τους. Καθώς αγωνιζόμαστε (όπως είδαμε στα προηγούμενα επίπεδα) να μειώσουμε το κακό- και σίγουρα έτσι πρέπει- καθώς τιμωρούμε το κακό- και αναμφισβήτητα έτσι πρέπει- και καθώς δουλεύουμε ασταμάτητα να κάνουμε το σωστό- και πράγματι έτσι οφείλουμε- υπάρχει επιπλέον σε αυτό το επίπεδο η ιδιαίτερη αίσθηση πως ο κόσμος είναι παρόλα ταύτα κατά βάθος εντάξει! Τα άτομα όμως που δεν έχουν βιώσει αυτή την άμεση και εσωτερική εμπειρία της ενότητας/πληρότητας που ονομάζεται κοσμική διεύρυνση της συνειδητότητα μπερδεύονται και δυσκολεύονται σε αυτό το σημείο. Δεν αναστατώνεσαι μόνο από την κατάσταση της παγκόσμιας κρίσης, δεν θρηνείς μόνο τα θύματα των τρομοκρατικών ενεργειών και του πολέμου, αλλά νιώθεις τον πόνο για ολόκληρη της ανθρωπότητα, κλαις με όλη σου την καρδιά για όποια ψυχή βρέθηκε σε αυτή την γη και χάθηκε, παρακαλάς ικετεύοντας τον θεό να τα κάνει όλα να σταματήσουν. Παραδόξως όμως μέσα σε αυτόν τον τρομακτικό και τραγικό πόνο νιώθεις ταυτοχρόνως μια σιωπηλή ευδαιμονία πως τα πάντα είναι εντάξει ακριβώς όπως είναι, και αυτό το αίσθημα της πληρότητας της Ύπαρξης σε συντροφεύει διαρκώς. Το βάρος της θρησκευτικής ευσυνειδησίας στο παρελθόν και η πίεση της πολιτικής ορθότητας στο παρόν κάνουν τον κόσμο να διστάζει να εκφράσει αυτό το παράδοξο αλλά ειλικρινές συναίσθημα. Τα συμπονετικά σου δάκρια και τα εμπαθητικά βάσανα αγκαλιάζονται από την απέραντη ασφάλεια που σου δίνει η παγκόσμια ψυχή. Αφού είσαι ένα με τα πάντα, μπορείς να νιώσεις και να κατανοήσεις και όλη της οργή των αδικημένων και όλων όσων είχαν τραγικές απώλειες. Μπορείς να τα αφήσεις όλα αυτά να σε γεμίσουν γιατί εσύ είσαι ένα με όλα αυτά! Μέσα σε αυτή την διάσταση πως είναι δυνατόν να είσαι μόνον Αμερικανός ή μόνον τρομοκράτης? Η οργή των μεν και η απόγνωση των δε συναντιόνται όλα στην κοσμική καρδιά. Αυτό όμως δεν σημαίνει πως δεν μπορείς να ξεχωρίσεις το σχετικό καλό από το σχετικό κακό και ότι δεν μπορείς να πάρεις την αποφασιστική θέση που θα γεφυρώσει το χάσμα. Ποσοστό πληθυσμού 0,1% και εξουσίας 1%.
Προς μία ολοκληρωτική απόκριση
Σε αυτό το σημείο πριν προχωρήσουμε στα υπόλοιπα τρία πνευματικά επίπεδα, μπορούμε να κοιτάξουμε ποια θα ήταν η ολοκληρωτική απόκριση στην παγκόσμια κρίση του πολέμου, της τρομοκρατίας, και των εξτρεμιστικών φαινομένων. Με αυτή την παύση από το πνευματικό επίπεδο μπορούμε να δούμε και το βασικό ερώτημα που έρχεται στα άτομα των προηγούμενων επιπέδων: πως μπορεί πρακτικά κάτι τέτοιο να βοηθήσει την κατάσταση και πως μεταφράζεται σε συγκεκριμένη πράξη? Όπως διαπιστώνουμε στο 7ο επίπεδο ότι η υγεία ολόκληρης της εξέλιξης του ανθρώπου βρίσκεται στον σεβασμό και την αφομοίωση όλων των επιπέδων, έτσι και στο 8ο επίπεδο βλέπουμε πως η βιωματική εμπειρία της ενότητας/πληρότητας ενισχύει και δυναμώνει την κύρια αυτή κατεύθυνση- αυτό που έχει ονομαστεί η 'κύρια κατεύθυνση ολοκλήρωσης της σπειροειδούς εξέλιξης του ανθρώπου'. Η πρακτική σοφία και η ηθική διαίσθηση αυτής της κατεύθυνσης δεν είναι μια απλή απάντηση εν όψη της πολυπλοκότητας της σύγχρονης ζωής. Η βασική θεωρητική θέση όμως λέει πως πρέπει να προστατεύσουμε και να προωθήσουμε το μεγαλύτερο εύρος (όπως είδαμε στο επίπεδο 7) μαζί με τον μεγαλύτερο βάθος (όπως είδαμε στο επίπεδο 8). Τα δύο αυτά ανώτερα επίπεδα της συνειδητότητας, με άλλα λόγια, μας δίνουν τις ηθικές αρχές και την πνευματική επίγνωση για να συνθέσουμε μια απόκριση που θα συμπεριλαμβάνει την ουσία και την αλήθεια που βρίσκεται μέσα σε όλα τα προηγούμενα επίπεδα, πίσω από κάθε παθολογία, και στο βάθος κάθε ανθρώπου. Συνοψίζοντας λοιπόν το κάθε επίπεδο έχει τα εξής ευδιάκριτα και ξεχωριστά χαρακτηριστικά στοιχεία:
Επίπεδο 1: φυσικές ανάγκες (νερό, τροφή, στέγη, ασφάλεια επιβίωσης).
Επίπεδο 2: ζωτικές ανάγκες , εδραίωση συναισθηματικών δεσμών μεταξύ οικογένειας και φυλής, εθνικότητας, αναγνώριση συλλογικής ταυτότητας.
Επίπεδο 3: έλεγχος μέσο της κυριαρχίας πάνω σε επαναστατικές, εξτρεμιστικές ομάδες.
Επίπεδο 4: ανάγκη σταθερότητας, σιγουριάς (όχι φυσικές όπως στο επίπεδο 1, αλλά αξιών και αρχών), διασφάλιση των κεκτημένων δικαιωμάτων του ανθρώπου για ελευθερία, ισότητα, κτλ, και εξουδετέρωση όποιας απειλής αυτών.
Επίπεδο 5: ανάγκη για ατομική έκφραση, βελτίωση, κατόρθωμα, αριστεία, κέρδος, άνθιση πολιτισμού, δημοκρατία, ελεύθερη αγορά και εμπόριο.
Επίπεδο 6: ανάγκη για ενδιαφέρον, περίθαλψη, μοίρασμα, υποκειμενικό δέσιμο κοινοτήτων, συμμετοχή στα κοινά, τιμώ την ποικιλομορφία των απόψεων, αγάπη πλησίον, ευαισθησία.
Επίπεδο 7: συνειδητοποίηση όλων των προηγουμένων, αντιμετώπισή τους ως μέρη ενός ενιαίου συνόλου, υποστήριξη και προώθηση της υγείας ολόκληρης της σπείρας της εξέλιξης (η κύρια κατεύθυνση μεγαλύτερου εύρους- μεγαλύτερου βάθους).
Επίπεδο 8: Μέσα από την βασική αίσθηση πως όλα είναι εντάξει στον κόσμο και τα πάντα εκδηλώνονται ακριβώς ως έχουν, δουλεύω σκληρά για να υποστηρίξω την κύρια κατεύθυνση, δεν μένω άπραγος μεταξύ καλού και κακού, αλλά μετουσιώνω και τα δύο μέσα μου σε ένα ανώτερο καλό.
Εδώ βέβαια τίθεται και το φλέγον ζήτημα το αν πρέπει να επέμβουν στρατιωτικά οι δυτικές συμμαχίες όπου υπάρχουν τα ακραία απειλητικά φαινόμενα και κατά πόσο μπορεί να νομιμοποιηθεί διεθνώς μια τέτοια πράξη. Ένα θέμα που το Ολοκληρωτικό Ινστιτούτο προσπαθεί να προσεγγίσει με την Ολοκληρωτική Διπλωματία. Είναι όμως πέρα από τα όρια αυτού του άρθρου. Η παρούσα ανάλυση απλά βοηθάει να δούμε από πού προέρχεται η κάθε απόκριση που βλέπουμε να εκδηλώνεται ανά τον κόσμο. Παραμένει βέβαια το θέμα των δημογραφικών στατιστικών όπου βλέπουμε πως το συντριπτικό 98% του πληθυσμού να μην βρίσκεται στο επίπεδο 7 και 8 και επομένως να έχει θεμελιώδη δυσκολία στο να μπορεί να κατανοήσει την ολοκληρωτική προσέγγιση. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο η ανάλυση, η επεξηγήσεις και η κριτική του Wilber επικεντρώνονται κατά το μεγαλύτερο μέρος τους στο επίπεδο 6, αφού είναι το επίπεδο το οποίο είναι έτοιμο να κάνει το κβαντικό βήμα στα ανώτερα πνευματικά και έχοντας το σημαντικό ποσοστό 10% του πληθυσμού σημαίνει πως ένας αρκετά μεγάλος αριθμός ατόμων μπορεί από στιγμή σε στιγμή να αφυπνιστεί αυθεντικά στις ανώτερες πνευματικές διαστάσεις που θα σήμαινε μια έκρηξη από το 1,1% στο 11,1%.
Όλα τα παραπάνω μιλούν περισσότερο για τις συλλογικές αποκρίσεις και κλείνοντας θα εστιάσουμε στην ατομική-προσωπική απόκριση του καθενός μας. Η παρότρυνση είναι η εξής: Ξεκίνησε με το να παρατηρήσεις την δικιά σου, αυθόρμητη, άμεση απόκριση σε αυτήν την κρίση και με ειλικρίνεια διαπίστωσε σε ποιο επίπεδο του φάσματος της συνειδητότητας βρίσκεσαι. Όποιο κι αν είναι, δέξου το, αναγνώρισέ το, νιώσε το, μείνε με αυτό για λίγο και τίμησέ του. Ύστερα προσπάθησε να νιώσεις πέρα από αυτό και να πας βήμα-βήμα στα επόμενα επίπεδα ανυψώνοντας και διευρύνοντας την συνειδητότητά σου με την μέθοδο του 'υπερβαίνω και συμπεριλαμβάνω'.
Η ατομική, υπέρτατη, απόλυτη, μη-δυϊκή, θεία φωνή μέσα μας
(τα υπόλοιπα τρία ανώτερα πνευματικά επίπεδα)
Περνάμε από το ψυχικό στο λεπτοφυές όταν βιώσουμε με την άμεση εμπειρία μας πως όλα τα παραπάνω πηγάζουν από την ίδια Θεϊκή Πηγή η οποία είναι και το υπόβαθρο, θεμέλιο και βάση όλου του εκδηλωμένου κόσμου. Γι' αυτό και λέμε πως περνάμε από τον φυσικό στον θεϊκό μυστικισμό. Κατανοούμε βαθιά πως πίσω από την φύση, πίσω από τον πολιτισμό και τον κόσμο βρίσκεται το θείο το οποίο εκδηλώνεται στην αδρή του μορφή. Το μυστικό λοιπόν που σου ψιθυρίζεται στην σιωπή της στοχαστικής περισυλλογής σου είναι πως ο θεός βρίσκεται μέσα σου! Πίσω από τα εγκόσμια ανοίγεται το ατάραχο, ακτινοβόλο ρεύμα του κόσμου ως μια κινητήρια δύναμη του έρως που προσδοκά τον ολοκληρωτικό εναγκαλισμό του 'εγώ είμαι'.
Όπως ο κόσμος αναπαύεται μέσα στον θεό, έτσι και ο θεός αναπαύεται μέσα στην Άβυσσο. Αυτό είναι ακόμα ένα βήμα, από το λεπτοφυές στο αιτιατό επίπεδο. Πίσω και πέρα ακόμα και από το θείο βρίσκεται αυτό που δεν μπορεί με κανέναν τρόπο να χαρακτηριστεί και έτσι απλά το αποκαλούμε- αφού δεν υπάρχει άλλος τρόπος- η απέραντη κενότητα, η άπειρη αμορφία. Γι' αυτό και λέμε πως περνάμε από τον θεϊκό στον άμορφο μυστικισμό. Είναι η τελική λύτρωση από την ύλη, τον χρόνο και τον χώρο. Στο επίπεδο του θεϊκού μυστικισμού μπορούμε να μιλήσουμε για απόλυτη αλήθεια αντί της σχετικής αλήθειας αλλά εδώ στο αιτιατό επίπεδο πηγαίνουμε πέρα και από το σχετικό αλλά και από το απόλυτο. Μπορούμε να το νιώσουμε βιωματικά ως μια πνευματική εμπειρία αλλά δεν μπορούμε να το γνωρίσουμε, είναι μια ριζική πληρότητα, άχρονη και επομένως αιώνια, μη-χωρική και επομένως απέραντη, άμορφη και επομένως πανταχού-παρόν. Είναι ο παρατηρητής που χάνει με πλήρη επίγνωση τον εαυτό του μέσα στην παρατήρηση. Πως μπορούμε να φτάσουμε αυτή την μεγάλη απελευθέρωση? Που μπορούμε να βρούμε αυτή την Άβυσσο? Πουθενά και ποτέ! Δεν μπορούμε να την βρούμε γιατί απλούστατα ποτέ δεν την χάσαμε. Δεν μπορείς να βρεις το Πνεύμα γιατί είναι το ίδιο που κάνει την εύρεση. Είναι η μοναδική σταθερά του σύμπαντος που εδώ και δισεκατομμύρια χρόνια την ήξερες ήδη. Δεν είναι τίποτε άλλο από το Πρωταρχικό σου Πρόσωπο πριν ακόμα γεννηθείς, πριν ακόμα και από την μεγάλη έκρηξη που δημιούργησε το σύμπαν. Η κατευθυντήρια υπόδειξη για να το δεις πραγματικά στο εδώ και τώρα είναι η αναζήτηση του ερωτήματος 'ποιος είμαι εγώ?' μέχρι τον απώτερο πυρήνα του. Τι είναι αυτό μέσα σου που είναι συνειδητό των πάντων? Ποιος είναι ο πάντα-ήδη αυτόπτης παρατηρητής των πάντων?
Έτσι φτάνουμε στην εκπληκτική, υπέρτατη αλήθεια που κρύβεται πίσω από τα πάντα, πως το ίδιο το καθαρό πνεύμα, ο ίδιος ο φωτισμένος νους δεν είναι δύσκολο να φταστεί αλλά μάλλον αδύνατο να αποφευχθεί! Πως αποκρίνεται η ακτινοβόλα αυτή άβυσσος στην κρίση? Πολύ απλά: 'ποια κρίση?!?'… Οι μύστες μας λένε πως σε αυτό το Κενό δεν συμβαίνει απολύτως τίποτα, όπως παρόμοια και στον βαθύ ύπνο δίχως όνειρα, με την μόνη διαφορά πως είμαστε πλήρως συνειδητοί του γεγονότος. Δεν σημαίνει πως αδιαφορείς για οτιδήποτε συμβαίνει, αλλά απλά πως εσύ παραμένεις ο παρατηρητής όλων όσων εμφανίζονται στην επίγνωση σου χωρίς να ταυτίζεται με κανένα. Σε αυτό το επίπεδο ό,τι βλέπουμε δεν είναι πραγματικό αλλά μία σκιά στον καθρέφτη του Πρωταρχικού σου Προσώπου. Όταν αφυπνιστούμε σε αυτή την διαπίστωση σημαίνει πως έχουμε μπει και στο τελευταίο επίπεδο, στο μη-δυϊκό. Αναπαυόμαστε μέσα σε αυτόν τον καθαρό Εαυτό, τον άχρονο και άμορφο παρατηρητή, μέσα στην απέραντη κενότητα και την πανταχού-παρόν επίγνωση, και ξαφνικά συμβαίνει το εξής παράξενο: ο παρατηρητής εξαφανίζεται μέσα στα πάντα, απορροφάτε από τα πάντα, και παραμένει η Μία και Μοναδική Γεύση ως Μη-δυϊκή Παρουσία.
Επίλογος
Ο Wilber κλείνει με τον χαρακτηριστικό του τρόπο:
«Μήπως τα λόγια αυτά σας μπερδεύουν? Είστε ακόμα πιασμένοι στις αντιθέσεις? Άνθρωποι ξυπνήστε! Είστε εκατομμύρια χιλιόμετρα μακριά από τον στόχο, όταν αναρωτιέστε τι να κάνετε, τι σημαίνουν όλα αυτά, πώς να αποκριθείτε, που να βρείτε αγάπη, πώς να δείξετε συμπόνια? Αφήστε την ίδια της διαδικασία της εξέλιξης να κάνει ό,τι είναι να κάνει για να διευθετήσει τα θέματά της και πείτε μου εσείς 'ποιος είναι αυτός που τα ρωτάει όλα αυτά'? Δείξτε μου το πρωταρχικό σας πρόσωπο και εγώ θα σας δείξω την υπέρτατη απόκριση στην κρίση αυτή. Ξεχάστε όλα τα αντικείμενα ανάλυσης για μια στιγμή και δείξτε μου τον βαθύτερο εαυτό σας και εγώ θα σας δείξω τον κόσμο. Αν κάνεις μια παύση από όλη αυτή την απόκριση, και αφήνεις την ανάλυση για λίγο ήσυχη, και όταν χαλαρώσεις στο αρχέγονο έδαφος της εγγενούς συνειδητότητάς σου, πες μου, τι βρίσκεις εκεί μέσα? Όταν σε μέρος ξεχασμένο από τον χρόνο, σε αυτή την αιώνια στιγμή χωρίς διάρκεια και ημερομηνία, στην κρυφή σπηλιά της καρδίας, εκεί όπου ο χρόνος αγγίζει την αιωνιότητα και ο χώρος εκλιπαρεί την απεραντοσύνη, εκεί όπου οι βροχοσταλίδες πάλλονται πάνω στην σκεπή ενός ναού και αναγγέλλουν την ομορφιά του θείου σε κάθε παλμό, εκεί όπου το σεληνόφως απεικονίζεται σε μια και μόνο δροσοσταλίδα για να μας υπενθυμίσει ποιοι είμαστε και που βρισκόμαστε, και όταν σε ολόκληρο το σύμπαν δεν υπάρχει τίποτε άλλο παρά ο ήχος ενός μοναχικού καταρράκτη κάπου μέσα στην ομίχλη ευγενικά να καλεί το όνομά σου, που βρίσκεται η συνειδητότητά σου τότε? Ακολουθώντας το ερώτημα 'ποιος είμαι εγώ?' σπρώχνεις την συνειδητότητά σου προς τα πίσω στην ρίζα της ίδιας σου της επίγνωσης. Όπως αναπαύεσαι μέσα στον Εαυτό-Παρατηρητή αβίαστα και χωρίς καμία απολύτως προσπάθεια- συνειδητοποιώντας, 'εγώ δεν είμαι τα αντικείμενα γύρω μου, εγώ δεν είμαι τα συναισθήματά μου, εγώ δεν είμαι οι σκέψεις μου'- απελευθερώνεσαι από την τρομερή δέσμευση της ταύτισης με αυτά τα ασήμαντα, μικρά, πεπερασμένα αντικείμενα, το μικρό σου σώμα, το μικρό σου μυαλό, το μικρό σου εγώ, τα οποία είναι όλα αντικείμενα που μπορείς να δεις, και επομένως όχι ο αληθινός Θεατής, όχι ο αληθινός Εαυτός, όχι ο καθαρός Παρατηρητής, το οποίο και είναι το ποιος πραγματικά είσαι. Ανοίγεται μέσα σου ένα απέραντο αίσθημα ελευθερίας που μπορεί να χαρακτηριστεί μόνον ως μια κενότητα και πληρότητα ταυτοχρόνως- και μέσα σε αυτό το καθαρό υπόστρωμα της Ύπαρξης ολόκληρος ο εκδηλωμένος κόσμος αναδύεται στιγμή προς στιγμή. Εσύ είσαι αυτή η ελευθερία, διάπλατα ανοιχτός, κενός, πλήρες και όχι οτιδήποτε ανέρχεται μέσα σε αυτήν. Όταν αναπαύεσαι στο απλό αυτό αίσθημα της Μίας Γεύσης, τι σημασία έχει αν ο φίλος σου απέκτησε ένα καινούργιο σπίτι και εσύ όχι? Η δικιά του ευχαρίστηση είναι και δική σου ευχαρίστηση, στην απλή αίσθηση της Μίας Γεύσης. Όταν υπάρχει παρά μόνον ένας Εαυτός που κοιτάζει μέσα από όλα τα μάτια, δεν χαίρομαι και 'γω στην καλή τύχη οπουδήποτε αυτή συμβεί, αφού είναι η καλή τύχη του ίδιου του βαθύτερου εαυτού μου? Και όταν συμβεί κάποια δυστυχία οπουδήποτε στην γη, μήπως δεν υποφέρω και εγώ, αφού είναι ο πόνος του ίδιου του βαθύτερου εαυτού μου? Στην απλή αυτή αίσθηση της Μίας Γεύσης, η ζήλια και ο φθόνος δεν βρίσκουν καμία εξαγορά, όλη η ευτυχία είναι και δική μου ευτυχία, όλη η λύπη είναι και δική μου λύπη- και έτσι παραδόξως, ο πόνος παύει να υπάρχει! Τα δάκρια δεν παύουν να χύνονται, ούτε και τα χαμόγελα παύουν να λάμπουν- παρά μόνον η παράφρον ιδέα ότι εγώ είμαι κάποιος ξεχωριστός- ένα νησί στην μέση του ωκεανού- στα μάτια της ίδιας μου της παρουσίας. Ας αφήσουμε αυτή την αφύπνιση να ξεκινήσει ακριβώς εδώ και τώρα, με εμάς- με εσένα και εμένα- και με την δέσμευση να εισπνεύσουμε ολάκερο το άπειρο. Ας αφήσουμε την ακτινοβόλο συνειδητοποίηση να αστράψει από το πρόσωπό μας, να βρυχηθεί από τις καρδιές μας, και να βροντήσει από τον λόγο μας- αυτό το απλό γεγονός, αυτό το προφανές γεγονός, ότι εσύ στην αμεσότητα της στιγμιαίας επίγνωσης, είσαι στην πραγματικότητα ολόκληρος ο κόσμος, με όλο το πάγωμα και όλον τον πυρετό του, με όλες τις δόξες και την χάρη του, σε όλες τις μάχες και τα δάκρυά του. Δεν βλέπεις τον ήλιο, είσαι ο ήλιος, δεν βλέπεις την βροχή, είσαι η βροχή, δεν αισθάνεσαι την γη, είσαι η γη. Και σε αυτή την απλή, ξεκάθαρη αλάνθαστη βλέψη, η απόκριση και η ανάλυση έχει σταματήσει σε όλα τα επίπεδα, και έχεις μεταμορφωθεί στην ίδια την καρδιά του Κόσμου- και εκεί, ακριβώς εκεί, πολύ απλά, πολύ ήσυχα, όλα σβήνουν. Η αναζήτηση και η μετάνοια θα είναι τότε ξένες σε σένα, και ο εαυτός σου και οι άλλοι θα σου είναι επίσης ξένοι, και το μέσα και το έξω θα έχει πάψει να έχει οποιαδήποτε ερμηνεία. Και σε αυτό το προφανές σοκ της αναγνώρισης- την στιγμή που εσύ ως Εαυτός-Παρατηρητής είσαι ολάκερος ο Κόσμος, και ο Κόσμος είναι μια ψυχή- πες μου σε παρακαλώ: ποιος δεν είναι ήδη φωτισμένος?!?…»
Υστερόγραφο
Περισσότερα πάνω στο συγγραφικό έργο, την φιλοσοφία, το όραμα και το Ινστιτούτο του Wilber μπορείτε να βρείτε στην ιστοσελίδα του εκδοτικού οίκου: wilber.shambhala.com. και περισσότερα πάνω στην σπειροειδής δυναμική σε σχέση με την ολοκληρωτική προσέγγιση του Wilber μπορείτε να βρείτε στην ιστοσελίδα του Frank Visser- ψυχολόγου, μέλος του ευρωπαϊκού ινστιτούτου υπερπροσωπικής ψυχολογίας και του ολοκληρωτικού ινστιτούτου του Wilber και μελετητή του έργου του: www.worldofkenwilber.com. Περισσότερα πάνω στις θεωρίες του Wilber κυκλοφορούν στα ελληνικά στο βιβλίο 'Μια σύντομη θεωρία για τα πάντα' από εκδόσεις Κυβέλη. Στα επόμενα τεύχη θα ακολουθήσει μια σειρά από άρθρα πάνω στο συγγραφικό έργο και την προσωπική πνευματική έκφραση του Wilber. Δύο περίφημοι αναλυτές πάνω στα πολύπλοκα θέματα της παγκόσμιας κρίσης είναι ο Samuel Huntington με το βιβλίο του 'Η σύγκρουση των πολιτισμών' και ο Thomas Friedman με το βιβλίο του 'Το λέξους και η ελιά' τα οποία είχαν απήχηση διεθνώς. Στη εισαγωγή του όγδοου τόμου των συλλογικών έργων του Wilber όσοι ενδιαφέρονται μπορούν να βρουν μια δημιουργική εκτενής κριτική αυτών των δύο αναλυτών μέσα από αυτό το μοντέλο της σπειροειδής δυναμικής. Πηγή: wilber.shambhala.com
Ο Πυγμαλίων Καρατζάς είναι αρχιτέκτων (B.Sc. Βουδαπέστη), με M.Sc. στον αστικό σχεδιασμό (Εδιμβούργο). Από το 1997 μελετά και συμμετέχει σε διάφορες μεθόδους υπερπροσωπικής ψυχολογίας, επίσης μελετά την αρχιτεκτονική ανθρωπολογία, τις οικολογικές κοινότητες και την ολοκληρωτική προσέγγιση του Wilber. Ζει και εργάζεται στο Αίγιο.
Όποιες παρατηρήσεις, σχόλια και προσθήκες με πηγές, αναφορές, σημειώσεις και άλλα που να διευρύνουν ή και να διορθώνουν το παρόν υλικό είναι ευπρόσδεκτες - [email protected]
(8 σελίδες, 5000 λέξεις)